Daily Current Affairs 08-15 May 2025: List of Important Days

CALENDAR

• 8 May 2025
  1. World Red Cross Day
     • દર વર્ષે 8 મેના રોજ World Red Cross Day ઉજવવામાં આવે છે. તેને Red Crescent Day તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
     • આ દિવસ Red Cross અને International Committee of the Red Cross (ICRC)ના સ્થાપક ‘Henry Dunant’ની જન્મજયંતિની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે.
       • Henry Dunant નો જન્મ 8 મે, 1828ના રોજ સ્વિટ્ઝર્લેન્ડના જિનીવા ખાતે થયો હતો.
       • International Committee of the Red Cross (ICRC)ની સ્થાપના Henry Dunant દ્વારા 1863માં કરવામાં આવી હતી.
       • ભારતીય રેડ ક્રોસ સોસાયટીની રચના ભારતમાં 1920માં કરવામાં આવી હતી.
     • 8 મે, 1948ના રોજ ‘World Red Cross Day‘ની ઉજવણી માટેનો ઠરાવ અપનાવવામાં આવ્યો હતો.
     • સૌપ્રથમ ઉજવણી: 1948માં
  2. World Thalassaemia Day
     • દર વર્ષે 8 મેના રોજ ‘World Thalassaemia Day‘ની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
     • ઉદ્દેશ્ય: થેલેસેમિયા જેવી ગંભીર આનુવંશિક વિકૃતિઓ અને તેનાથી પીડિત દર્દીઓના સંઘર્ષ વિશે જાગૃતિ લાવવાનો છે.
     • Thalassemia International Federation (TIF)ના પ્રમુખ અને સ્થાપક Panos Englezos દ્વારા 8 મે, 1994ના રોજ World Thalassemia Day અથવા International Thalassemia Day ની ઘોષણા કરવામાં આવી હતી.
     • World Thalassaemia Day 2025 થીમ: “Together for Thalassaemia: Uniting Communities, Prioritising Patients”.
• 10 May 2025
  1. World Lupus Day
     • World Lupus Federation (WLF) દ્વારા દર વર્ષે 10 મેના રોજ World Lupus Day ઉજવવામાં આવે છે.
     • આ દિવસ સૌપ્રથમ 2004માં World Lupus Federation (WLF) દ્વારા આ રોગ વિશે જાગૃતિ ફેલાવવા અને લોકોને Lupus વિશે શિક્ષિત કરવા માટે ઉજવવામાં આવ્યો હતો.
     • World Lupus Day 2025 થીમ: “LUPUS 2025: Gateway to the Future.”
• 11 May 2025
  1. National Technology Day
     • ભારતના કેન્દ્રીય વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજી મંત્રાલય દ્વારા ભારતમાં દર વર્ષે 11 મેના રોજ ‘National Technology Day‘ની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
     • 11 મે, 1998ના રોજ ભારતે રાજસ્થાનના પોખરણ ખાતેથી ‘ઓપરેશન શક્તિ’ (મૂળ નામ: ઓપરેશન શક્તિ-98) અંતર્ગત પરમાણુ અથવા તો ન્યુક્લિયર બોમ્બનું સફળ પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું.
     • 11 મે, 1998ના રોજ ભારતના પ્રથમ સ્વદેશી એરક્રાફ્ટ ‘હંસા-3’નું બેંગલુરુ ખાતેથી સફળ પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું.
     • 11 મે, 1998ના રોજ ભારતે ‘ત્રિશુલ’ મિસાઈલનું પણ અંતિમ સફળ પરીક્ષણ કર્યું હતું.
     • આથી આ દિવસની યાદમાં ભારતમાં દર વર્ષે 11 મેના રોજ National Technology Day ઉજવવામાં આવે છે.
     • ભારતના તત્કાલીન વડાપ્રધાન શ્રી અટલ બિહારી વાજપાઈએ આ દિવસની ઉજવણીની જાહેરાત કરી હતી.
     • ભારતમાં 1999થી દર વર્ષે આ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
     • National Technology Day 2025 થીમ: “YANTRA – Yugantar for Advancing New Technology, Research & Acceleration”.
  2. Mother’s Day
     • સમગ્ર વિશ્વના વિવિધ દેશોમાં ‘Mother’s Day‘ની ઉજવણી અલગ અલગ દિવસે થાય છે.
     • ભારત સહિત વિશ્વના મોટા ભાગના દેશોમાં મે મહિનાના બીજા રવિવારના રોજ Mother’s Day ઉજવવામાં આવે છે. આ અંતર્ગત 2025માં ભારતમાં 11 મેના તેની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી.
     • સૌપ્રથમ ઉજવણી:  May 10, 1908માં Grafton, West Virginia, at the Andrews Methodist Episcopal Church
• 12 May 2025
  1. International Nurses Day
     • સમગ્ર વિશ્વમાં દર વર્ષે 12 મેના રોજ International Nurses Day ઉજવવામાં આવે છે.
     • Florence Nightingale ના જન્મદિન 12 મેના રોજ દર વર્ષે International Nurses Day તરીકે ઉજવાય છે.
     • International Nurses Day (ICN) દ્વારા 1965માં આ દિવસની ઔપચારિક સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. જોકે તે સમયે આ પ્રસ્તાવ સ્વીકારવામાં આવ્યો ન હતો.
     • જાન્યુઆરી, 1974માં 12 મેના રોજ ‘International Nurses Day‘ની ઉજવણી કરવાનો નિર્ણય થયો હતો.
     • International Nurses Day 2025 થીમ: “Our Nurses. Our Future. Caring for nurses strengthens economies”. 
• 15 May 2025
  1. International Day of Families
     • દર વર્ષે 15 મેના રોજ ‘International Day of Families‘ ઉજવવામાં આવે છે.
     • 1993માં United Nations General Assembly એ એક ઠરાવ (A/RES/47/237) પસાર કર્યો કે દર વર્ષે 15 મેને ‘International Day of Families‘ તરીકે ઉજવવો જોઈએ.
     • સૌપ્રથમ ઉજવણી: 15 મે, 1994
     • International Day of Families 2025 થીમ: “Family-Oriented Policies for Sustainable Development: Towards the Second World Summit for Social Development.”

Daily Current Affairs 08-15 May 2025

# ભારતનો પ્રથમ AI આધારિત ડેટા સેન્ટર પાર્ક

SCIENCE & TECHNOLOGY

4 મે, 2025ના રોજ છત્તીસગઢના મુખ્યમંત્રીએ નવા રાયપુરમાં ભારતના પ્રથમ Artificial Intelligance (AI) આધારિત ડેટા સેન્ટર પાર્કનો પાયો નાખ્યો હતો.

• ભારતમાં આ પ્રકારની પ્રથમ પહેલ ₹1000 કરોડના રોકાણ સાથે વિકસાવવામાં આવી રહી છે, જેનો ઉપયોગ 2 વર્ષમાં થસે.
• 13.5 એકરના આ પાર્કમાં 2.7 હેક્ટરના સ્પેશિયલ ઈકોનોમિક ઝોનનો સમાવેશ થાય છે, જે ફક્ત AI આધારિત સેવાઓ માટે સમર્પિત છે.
• તે છત્તીસગઢના ડિજિટલ ગવર્નન્સ અને જાહેર સેવા પરિવર્તન તરફના પ્રયાસમાં એક સીમાચિન્હરૂપ છે.
• તેનો ઉદ્દેશ્ય કૃષિ અને શિક્ષણમાં અદ્યતન AI સંચાલિત ઉકેલો પહોંચાડવાનો છે, જે સીધો લાભ વિદ્યાર્થીઓ, ખેડૂતો અને ગ્રામીણ વસતીને મળશે.

# Igla-S Missile

DEFENCE

પહેલગામ આતંકવાદી હુમલા પછી પાકિસ્તાન સાથે વધતા તણાવ વચ્ચે ભારતને તાજેતરમાં રશિયાની Igla-S Missile નો નવો શિપમેન્ટ મળ્યો છે.

Igla-S Missile વિશે

• Igla-S એ રશિયા દ્વારા વિકસિત Man Portable Air Defence System (MANPADS) છે, જે High Precision અને Mobility સાથે Low-Flying Aircraft ને નિશાન બનાવવા અને નાશ માટે રચાયેલ છે.
• તે એક Hand-Held Defence System છે જે Individual અથવા Crew દ્વારા સંચાલિત કરી શકાય છે.
• તે Low-Flying Aircraft ને તોડી પાડવા માટે રચાયેલ છે અને ક્રુઝ મિસાઇલો અને ડ્રોન જેવા હવાઈ લક્ષ્યોને પણ ઓળખી અને નિષ્ક્રિય કરી શકે છે.
• Features
  • Igla-S સિસ્ટમમાં 9M342 મિસાઈલ, 9P522 લોન્ચિંગ મિકેનિઝમ, 9V866-2 મોબાઈલ ટેસ્ટ સ્ટેશન અને 9F719-2 ટેસ્ટ સેટનો સમાવેશ થાય છે. આ ઘટકો એક Comprehensive Air Defence Solution પૂરો પાડવા માટે સાથે મળીને કામ કરે છે.
  • માત્ર 10.8 કિલોગ્રામ (મિસાઈલ) અને 18 કિલોગ્રામ (સંપૂર્ણ સિસ્ટમ) વજન ધરાવે છે, જે યુધ્ધક્ષેત્રમાં નોંધપાત્ર ગતિશીલતા પ્રદાન કરે છે.
  • તેનું કોમ્પેક્ટ સ્વરૂપ તેને High-Threat Zones માં મોબાઈલ ગ્રાઉન્ડ યુનિટ્સ માટે આદર્શ બનાવે છે.
  • તે Aerial Targets ના Heat Signatures ને લોક કરવા માટે Infrared (IR) હોમિંગનો ઉપયોગ કરે છે.
  • તે 6 કિમી દૂર અને 3.5 કિમી સુધીની ઊંચાઈએ લક્ષ્યોને જોડવામાં સક્ષમ છે.
  • મિસાઈલની ગતિ 400 મીટર પ્રતિ સેકન્ડ છે અને Deployment Time 13 સેકન્ડ છે.

# Human Development Report 2025

REPORT

તાજેતરમાં United Nations Development Programme (UNDP)એ ‘Human Development Report 2025’ બહાર પાડયો હતો. જેમાં આયુષ્ય, શિક્ષણ અને આવક સ્તરમાં ભારતની પ્રગતિ પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો. આ રિપોર્ટ ‘A Matter of Choice: People and Possibilities in the Age of AI’ શીર્ષક હેઠળ પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો.

Human Development Index 2025

Human Development Index

• પાકિસ્તાની અર્થશાસ્ત્રી Mahbub Ul Haq એ 1990માં HDI ની રચના કરી હતી અને UNDP દ્વારા રાષ્ટ્રની સામાજિક-આર્થિક સિદ્ધિઓ પર અહેવાલ બનાવવા માટે તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
• તે ત્રણ મુખ્ય પરિમાણોનું મૂલ્યાંકન કરે છે અને આ ત્રણ સૂચકાંકોના ભૌમિતિક સરેરાશનો ઉપયોગ કરીને ગણતરી કરવામાં આવે છે.
  • Health is measured by life expectancy at birth (SDG-3).
  • Education is assessed through mean years of schooling for adults (SDG-4.4) and expected years of schooling for children (SDG-4.3).
  • Standard of Living is evaluated using Gross National Income (GNI) per capita (SDG-8.5), adjusted for income distribution.
• Human Development Index (HDI): તે દેશોને તેમના HDI મૂલ્યોના આધારે ચાર વિકાસ સ્તરોમાં વર્ગીકૃત કરે છે.
  • Low Human Development: 0.550 થી નીચે HDI મૂલ્ય
  • Medium Human Development: 0.550 અને 0.699 ની વચ્ચે HDI મૂલ્ય
  • High Human Development: 0.700 અને 0.799 ની વચ્ચે HDI મૂલ્ય
  • Very High Human Development: HDI મૂલ્ય 0.800 અને તેથી વધુ
• Limitations and Complementary Indices
  • HDI એક Valuable Tool છે, તે Inequality, Poverty, Human Security, અથવા Empowerment ને કેપ્ચર કરતું નથી. આ અંતરને દૂર કરવા માટે, UNDP વધારાના સૂચકાંકો પૂરા પાડે છે, જેમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે.
    • Inequality-adjusted HDI (IHDI)
    • Gender Inequality Index (GII)
    • Multidimensional Poverty Index (MPI)

Highlights of India’s HDI Progress

• Improved Life Expectancy: ભારતનું આયુષ્ય 1990માં 58.6 વર્ષ હતું, જે 2023માં વધીને 72 વર્ષ થયું છે, જે સૂચકાંક શરૂ થયા પછીનું તેનું ઉચ્ચતમ સ્તર છે.
  • આયુષ્માન ભારત, જનની સુરક્ષા યોજના અને પોષણ અભિયાન જેવા રાષ્ટ્રીય આરોગ્ય કાર્યક્રમોએ આ વૃદ્ધિમાં ફાળો આપ્યો છે.
• Advancements in Education: શાળાકીય શિક્ષણના સરેરાશ વર્ષો 1990માં 8.2 વર્ષ હતા જે 2023માં વધીને 13 વર્ષ થયા છે.
  • શિક્ષણ અધિકાર અધિનિયમ, સમગ્ર શિક્ષા અભિયાન અને રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ ૨૦૨૦ જેવી નીતિઓએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે.
• Economic Growth and Poverty Reduction: India’s Gross National Income (GNI) ચાર ગણી વધીને 1990માં $2,167 થી 2023માં $9,046 થઈ ગઈ છે.
  • 2015-16 અને 2019-21 વચ્ચે 135 મિલિયન ભારતીયો બહુપરીમાણીય ગરીબીમાંથી બહાર આવ્યા.

રિપોર્ટમાં આપેલા મુખ્ય પડકારો અને સૂચનો

• AI and Human Development: HDR 2025 દલીલ કરે છે કે AI એ માનવ ક્ષમતાઓને બદલવાને બદલે તેને વધારવી જોઈએ.
  • તે AI-સંચાલિત વિકાસને તમામ સમુદાયોને લાભ આપે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે બોલ્ડ નીતિગત નિર્ણયો લેવાની હાકલ કરે છે.
• Widening Inequalities: ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિ છતાં, વૈશ્વિક અસમાનતાઓ વધી રહી છે, જેના કારણે માનવ વિકાસની પ્રગતિ ધીમી પડી રહી છે.
  • આવકની અસમાનતા (Income Inequality) ભારતના માનવ વિકાસ સૂચકાંકમાં ૩૦.૭% ઘટાડો કરે છે, જે આ ક્ષેત્રમાં સૌથી વધુ નુકસાન પૈકી એક છે.
  • લિંગ અસમાનતા શિક્ષણ, રોજગાર અને આરોગ્યસંભાળની પહોંચને અસર કરતી રહે છે.
  • આ અહેવાલમાં વિકસિત અને વિકાસશીલ રાષ્ટ્રો વચ્ચેના અંતરને દૂર કરવા માટે સમાવિષ્ટ AI નીતિઓનો આગ્રહ રાખવામાં આવ્યો છે.
• Three Key Action Areas
  • એક પૂરક અર્થતંત્રનું નિર્માણ જ્યાં માનવ અને કૃત્રિમ બુદ્ધિમત્તા સાથે મળીને કામ કરે.
  • માનવ ક્ષમતાઓના વિસ્તરણ માટે નવીનતા ચલાવવી.
  • સમાવેશી શિક્ષણ, આરોગ્યસંભાળ અને સામાજિક સુરક્ષા પ્રણાલીઓમાં રોકાણ કરવું.

# World Economic Outlook Report 2025

ECONOMY

IMF’s World Economic Outlook ના એપ્રિલ 2025ના સંસ્કરણ મુજબ, ભારત આગામી બે વર્ષમાં સૌથી ઝડપથી વિકસતું મુખ્ય અર્થતંત્ર રહેશે.

World Economic Outlook Report

• World Economic Outlook (WEO)એ International Monetary Fund નો Global Economic Trends અને Policy Challenges પરનો મુખ્ય અહેવાલ છે.
• વર્ષમાં બે વાર પ્રકાશિત થતો આ અહેવાલ નજીકના અને મધ્યમ ગાળા માટે અંદાજો પૂરા પાડે છે, જેમાં વિકસિત, ઉભરતા અને વિકાસશીલ અર્થતંત્રોને આવરી લેવામાં આવે છે.
• Key highlights
  • India’s Growth Outlook: ભારત સૌથી ઝડપથી વિકસતું વિશાળ અર્થતંત્ર રહેવાનો અંદાજ છે અને 2025માં 6.2% અને 2026માં 6.3% દરે વૃદ્ધિ પામશે તેવી અપેક્ષા છે.
  • Global Growth Outlook: વૈશ્વિક આર્થિક વૃદ્ધિ દર ઘણો ઓછો રહેશે, 2025માં 2.8% અને 2026માં 3.0%.
  • Emerging Asia: ભારતની આગેવાની હેઠળ આ પ્રદેશમાં પણ મજબૂત વૃદ્ધિ થવાની અપેક્ષા છે, પરંતુ વૈશ્વિક વેપાર અવરોધોને કારણે તેમાં ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે.

# Operation Hawk

INTERNAL SECURITY

Central Bureau of Investigation (CBI)એ 2025માં, Online Child Sexual Exploitation (OCSE)માં સામેલ આંતરરાષ્ટ્રીય સાયબર ક્રાઈમ નેટવર્ક્સનો સામનો કરવા માટે ‘Operation Hawk’ શરૂ કર્યું હતું. યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ સહિત વિદેશી એજન્સીઓના ઈનપુટને પગલે, આ ઓપરેશનમાં દિલ્હી અને મુંબઈમાં ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.

Operation Hawk વિશે

• Launched By: CBI’s International Operations Division
• Year of Launch: 2025
• Main Objective: Target and dismantle cybercriminal networks engaged in OCSE
• Scope: International cooperation, digital forensics, and prosecution
• મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો
  • Organized Cyber-Pedophile Networks ને Disrupt કરવું.
  • Interpol, FBI, અને Foreign Governments જેવી એજન્સીઓ સાથે સંકલન વધારવું.
  • IPC, IT Act, અને POCSO Act હેઠળ કાનૂની કાર્યવાહીને મજબૂત બનાવવી.
  • વિદેશી અધિકારક્ષેત્રોમાંથી ભારતીય નાગરિકોને લગતી ફરિયાદોનું નિરાકરણ લાવવું.
  • સરહદ પાર ડિજિટલ પુરાવા સંગ્રહ (Digital Evidence Collection) અને ઝડપી પ્રતિભાવ પ્રણાલીઓને વેગ આપવો.
• Previous Related Operations
  • Operation CARBON (2021): વૈશ્વિક સ્તરે Dark Web CSAM (Child Sexual Abuse Material) વપરાશકર્તાઓને લક્ષ્ય બનાવ્યા.
  • Operation MEGH CHAKRA (2022): Interpol Alerts ના આધારે સમગ્ર ભારતમાં કાર્યવાહી; જેના પરિણામે મોટા પાયે ધરપકડો અને ડિજિટલ ડેટા જપ્ત કરવામાં આવ્યા.

# Mangar Bani

HISTORY

મંગરમાં પુરાતત્વીય સંશોધન (Archaeological research)માં નીચલા પેલેઓલિથિક યુગ (200,000-500,000 વર્ષ પહેલાં)ના પ્રાગૈતિહાસિક સાધનો અને રોક ચિત્રો મળી આવ્યા છે.

Mangar Bani વિશે

• મંગર બાની એ એક પાષાણયુગ પુરાતત્વીય સ્થળ અને દિલ્હી-હરિયાણા સરહદ પર અરવલ્લી પર્વતમાળાઓમાં સ્થિત એક પવિત્ર ગ્રોવ હિલ વન છે.
• તે દિલ્હી NCR પ્રદેશના એકમાત્ર પ્રાથમિક જંગલમાં આવેલું છે. તેના જંગલ જેવા લક્ષણો હોવા છતાં, મંગર બાનીને વન (સંરક્ષણ) અધિનિયમ હેઠળ જંગલ તરીકે સત્તાવાર રીતે સૂચિત કરવામાં આવ્યું નથી.
  • પ્રાથમિક જંગલ એ એક Ecologically Mature Ecosystem છે, જે કુદરતી રીતે પુનર્જીવિત થાય છે અને માનવ પ્રવૃત્તિ દ્વારા ઓછામાં ઓછા ખલેલ પહોંચાડે છે, જેમાં મૂળ વૃક્ષ પ્રજાતિઓનો સમાવેશ થાય છે.

# કેશલેસ સારવાર યોજના

GOVERNMENT POLICIES

ભારત સરકારે 5 મે, 2025ના રોજ માર્ગ અકસ્માતનો ભોગ બનેલા લોકો માટે ‘કેશલેસ સારવાર યોજના‘ શરૂ કરી હતી.

• માર્ગ પરિવહન મંત્રાલયના ગેઝેટ નોટિફિકેશન અનુસાર આ યોજના હેઠળ પીડિત અકસ્માતની તારીખથી સાત દિવસ સુધી કોઈ પણ માન્ય હોસ્પિટલમાં મહત્તમ 1.5 લાખ રૂપિયા સુધીની કેશલેસ સારવાર મેળવી શકે છે.
• ભારતીય રસ્તાઓ પર માર્ગ અકસ્માતમાં ઘાયલ થયેલા કોઈપણ વ્યક્તિને કેશલેસ સારવાર યોજના લાગુ પાડે છે.
• આ યોજનાના અમલીકરણ માટે રાષ્ટ્રીય આયોગ સત્તામંડળ (NHA) જવાબદાર છે.
• તે પોલીસ, હોસ્પિટલો અને રાજ્ય આરોગ્ય એજન્સીઓ સાથે સહયોગ કરે છે જેથી કામગીરી સરળ બને.
• માર્ગ સચિવના નેતૃત્વ હેઠળની એક સ્ટીયરિંગ કમિટી આ યોજનાનું નિરીક્ષણ કરે છે.
• આ સમિતિમાં વિવિધ મંત્રાલયો અને એજન્સીઓના પ્રતિનિધિઓનો સમાવેશ થાય છે.
• આ યોજના માર્ચ 2024માં શરૂ કરાયેલા પાયલોટ પ્રોજેક્ટ પર આધારિત છે, જે માર્ગ સલામતી અને આરોગ્યસંભાળની પહોંચ વધારવા માટે સરકારના સમર્પણને પ્રતિબિંબિત કરે છે.

# Red-Crowned Roofed Turtle

ENVIRONMENT

Namami Gange Mission અને Turtle Survival Alliance India (TSAFI) પ્રોજેક્ટ હેઠળ 30 વર્ષ પછી Red-Crowned Roofed Turtle (Batagur kachuga)ને ગંગા નદીમાં ફરીથી છોડવામાં આવ્યા છે, જે એક મોટી સફળતા છે. ઉત્તર પ્રદેશના હસ્તિનાપુર વન્યજીવન અભયારણ્યમાં બિજનોર ગંગા બેરેજ નજીક સ્થિત રામસર સ્થળ, હૈદરપુર વેટલેન્ડમાં કાચબાઓને છોડવામાં આવ્યા હતા.

• તે Geoemydidae Family નો તાજા પાણીનો કાચબો છે. બંગાળ રૂફ ટર્ટલ તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે ભારતમાં સ્થાનિક 24 પ્રજાતિઓમાંની એક છે.
• મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ: માદા 56 સેમી અને 25 કિલો સુધી વધે છે, જ્યારે નર નાના હોય છે અને ચહેરા અને ગરદન પર તેજસ્વી લાલ, પીળો, સફેદ અને વાદળી નિશાનો દર્શાવે છે.
  • Carapace (ઉપલું કવચ) મજબૂત રીતે વળેલું હોય છે, ખાસ કરીને કિશોરો (Juveniles)માં Plastron (નીચલું કવચ) નાની વ્યક્તિઓમાં બાજુ તરફ કોણીય હોય છે, જે તેમને તીક્ષ્ણ ધારવાળું દેખાવ આપે છે.
  • જળચર છોડ ખાય છે અને માર્ચ-એપ્રિલ દરમિયાન 11-30 ઈંડા મૂકે છે.
• Habitat & Distribution: તે ઐતિહાસિક રીતે ભારત, નેપાળ અને બાંગ્લાદેશની નદી પ્રણાલીઓમાં જોવા મળતું હતું, ખાસ કરીને ગંગા, ચંબલ અને બ્રહ્મપુત્ર જેવી મોટી, ઊંડી નદીઓમાં.
  • રહેઠાણના ઘટાડા, રેતી ખાણકામ અને પ્રદૂષણને કારણે, તે ગંગાના મુખ્ય પ્રવાહમાંથી અદૃશ્ય થઈ ગયું.
  • હવે તેને ભારતના ઉત્તર પ્રદેશમાં હૈદરપુર વેટલેન્ડમાં ફરીથી દાખલ કરવામાં આવ્યું છે, જે ગંગા સાથે જોડાય છે અને તેના પુનરુત્થાન માટે યોગ્ય વાતાવરણ પૂરું પાડે છે.
• Major Threats: પ્રદૂષણ, બંધ બાંધકામ અને પાણીના નિષ્કર્ષણને કારણે રહેઠાણનું નુકસાન.
• Protection Status
  • IUCN Red List: Critically Endangered
  • Wildlife Protection Act (WPA), 1972: Schedule I
  • CITES: Appendix II

Turtle Survival Alliance India (TSAFI)

• TSAFI એ Global Turtle Survival Alliance (TSA)નું ભારતીય પ્રકરણ છે, જેની રચના 2001 માં IUCN હેઠળ તાજા પાણીના કાચબા અને કાચબાઓને રહેઠાણના નુકશાન, ગેરકાયદેસર વેપાર અને આબોહવા પરિવર્તન જેવા જોખમોથી બચાવવા માટે કરવામાં આવી હતી, જેનો ઉદ્દેશ “Zero Turtle Extinctions in the 21st Century” છે.

# Genome-edited Rice Varieties

NATIONAL NEWS

ભારતે તેની પ્રથમ જીનોમ-સંપાદિત ચોખાની જાતો ‘DRR Dhan 100 (Kamala)’ અને ‘Pusa DST Rice 1’ બહાર પાડી છે જેનો હેતુ વિદેશી DNA દાખલ કર્યા વિના ઉપજ, આબોહવા સ્થિતિસ્થાપકતા અને સંસાધન કાર્યક્ષમતા વધારવાનો છે. તેમને ICAR દ્વારા અદ્યતન CRISPR-Cas9 જીનોમ-એડિટિંગ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને વિકસાવવામાં આવ્યા છે. તેમાં કોઈ વિદેશી DNA રજૂ કરવામાં આવ્યું નથી, જે તેમને પરંપરાગત રીતે ઉછેરવામાં આવતા પાક સાથે તુલનાત્મક બનાવે છે.

DRR Dhan 100 (Kamala)

• તે લોકપ્રિય Samba Mahsuri જાત પર આધારિત છે. અનાજની સંખ્યા સુધારવા માટે Cytokinin Oxidase 2 (CKX2) gene (Gn1a)ને લક્ષ્ય બનાવતી Site Directed Nuclease 1 (SDN1) Technology નો ઉપયોગ કરીને સંપાદિત કરવામાં આવે છે.
• તે વહેલી પરિપક્વતા (15-20 દિવસ વહેલા કાપણી), દુષ્કાળ-સહિષ્ણુ (Drought-Tolerant), ઉચ્ચ નાઇટ્રોજન-ઉપયોગ કાર્યક્ષમતામાં પરિણમે છે.

Pusa DST Rice 1

• તે Maruteru 1010 જાત પર આધારિત છે અને દુષ્કાળ અને મીઠાની સહિષ્ણુતા વધારે છે. SDN1 જીનોમ-એડિટિંગ દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ, તે Drought and Salt Tolerance (DST) જનીનને લક્ષ્ય બનાવે છે.
• તે દરિયાકાંઠાની ખારાશમાં 30.4% વધુ, આલ્કલાઇન જમીનમાં 14.66% વધુ અને આંતરિક ખારાશમાં 9.67% વધુ ઉપજ આપે છે.

Site-Directed Nuclease Technology

• તે એક જીનોમ-એડિટિંગ ટેકનિક છે જે ન્યુક્લીઝ નામના ઉત્સેચકોનો ઉપયોગ કરીને DNAમાં ચોક્કસ ફેરફારો રજૂ કરે છે.
• SDN-1 વિદેશી DNA નો ઉપયોગ કર્યા વિના Small Insertions/Deletions નો પરિચય આપે છે, જ્યારે SDN-2 ચોક્કસ ઇચ્છિત ફેરફારો રજૂ કરવા માટે ટેમ્પલેટ DNA (હોસ્ટ જેવું) નો ઉપયોગ કરે છે.

One-Liner Current Affairs

• ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન તરીકે એન્થોની અલ્બેનીઝ ફરીથી ચૂંટાયા છે. તેમણે સતત બીજી વખત ત્રણ વર્ષનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કર્યો છે.
  • સૌપ્રથમ 23 મે, 2022ના રોજ ઓસ્ટ્રેલિયાના 31મા વડાપ્રધાન તરીકે શપથ લીધા હતા.
• તાજેતરમાં વેટિકનમાં પોપ કોન્કલેવના બીજા દિવસે નવા પોપની પસંદગી કરવામાં આવી છે. 69 વર્ષીય રોબર્ટ ફ્રાન્સિસ પ્રીવોસ્ટ તરીકે ચૂંટાયા છે.
• યમનની પ્રેસિડેન્શિયલ લીડરશિપ કાઉન્સિલ (PLC)એ 5 મે, 2025ના રોજ દેશના લાંબા સમયથી સેવા આપતા નાણામંત્રી સલેમ બિન બ્રૈકને નવા વડાપ્રધાન નિયુક્ત કર્યા છે.
  • આ નિર્ણય અહેમદ અવદ બિન મુબારકના રાજીનામા બાદ લેવામાં આવ્યો હતો. સલેમ બિન બ્રૈક 2019થી યમનના નાણામંત્રી તરીકે સેવા આપી હતી.
• તાજેતરમાં હોલીસ્ટિક ડેવલપમેન્ટ કેટેગરી અંતર્ગત દેશના 780 જિલ્લાઓમાંથી રાજકોટે પ્રથમ સ્થાન પ્રાપ્ત કરી ‘Prime Minister’s Awards for Excellence in Public Administration 2024’ મેળવ્યો છે.
  • કેન્દ્ર સરકારની 11 જેટલી ફ્લેગશિપ યોજનામાં રાજકોટ જિલ્લાની કામગીરી સર્વશ્રેષ્ઠ રહેતા વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્રભાઈ મોદીની હસ્તે ટ્રોફી, પ્રમાણપત્ર અને ₹20 લાખનો રોકડ પુરસ્કાર કલેકટર શ્રી પ્રભવ જોષીને એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.
• તાજેતરમાં ગુજરાત વહીવટી સુધારણા પંચે 10 જેટલી ભલામણો સાથેનો દ્વિતીય ભલામણ અહેવાલ મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલને પંચના અધ્યક્ષ શ્રી ડૉ. હસમુખ અઢીયાએ સુપરત કર્યો હતો.
  • 10 જેટલી ભલામણો મુખ્યત્વે આ મુજબ છે.
    • User-friendly government websites for a pleasant citizen experience
    • Making Citizen Charter Effective
    • Government Service Delivery Portals Citizen Friendly
    • Technology-enabled verification of government certificates
    • Making the grievance redressal platform integrated, citizen-centric, and comprehensive
    • Strengthening institutional knowledge through effective knowledge management
    • Vehicle Disposal Protocol for Government Vehicles
    • Protocol for the disposal of unused furniture for all public offices
    • Work-Life Balance Approach
    • Effective use of social media by the government
• ભારતે તાજેતરમાં Multi Influence Ground Mine(MIGM)નું સફળતાપૂર્વક પરીક્ષણ કરીને એક સીમાચિન્હ હાંસલ કર્યું છે. તે અદ્યતન પાણીની અંદર નૌકા માઈન આધુનિક સ્ટીલ્થ જહાજો અને સબમરીન સામે ભારતીય નૌકાદળ ઓપરેશનલ ક્ષમ્યતાઓને વધારવા માટે વિકસાવવામાં આવી છે.
  • MIGM એ વિશાખાપટ્ટનમ સ્થિત નેવલ સાયન્સ એન્ડ ટેકનોલોજી લેબોરેટરી દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલી સ્વદેશી રીતે રચાયેલ નૌકા માઈન છે.
• ભારતીય ચૂંટણી પંચ (ECI) એક વ્યાપક ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ ‘ECINET’ શરૂ કરવા માટે તૈયાર છે. આ પહેલનો ઉદ્દેશ્ય 40 થી વધુ હાલના મોબાઈલ અને વેબ એપ્લિકેશનોને એક જ ઈન્ટરફેસમાં એકીકૃત કરવાનો છે.
  • ECI નો ધ્યેય મતદારો, ચૂંટણી અધિકારો, રાજકીય પક્ષો અને નાગારિક સમાજ માટે વપરાશકર્તા અનુભવ વધારવાનો છે. આ પ્લેટફોર્મ લગભગ 100 કરોડ મતદારોને સેવા આપશે અને દેશભરમાં ચૂંટણી પ્રક્રિયાઓને સુવ્યવસ્થિત કરશે તેવી અપેક્ષા છે. ECINET એ એક ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ છે જે વિવિધ ચૂંટણી એપ્લિકેશનોને એકીકૃત કરે છે.
• ભારત-તિબેટીયન બોર્ડર પોલીસ (ITBP)એ વિશ્વના પાંચમા સૌથી ઊંચા શિખર માઉન્ટ મકાલુ પર સફળતાપૂર્વક ચઢાણ કર્યું છે.
  • માઉન્ટ મકાલુ નેપાળ અને તિબેટની સરહદ પર નેપાળ હિમાલયની મહાલુંગર પર્વતમાળામાં સ્થિત છે અને તેની ઊંચાઈ સમુદ્ર સપાટીથી 8,485 મીટર છે. માઉન્ટ એવરેસ્ટના દક્ષિણપૂર્વમાં સ્થિત મકાલુ ચાર અણીદાર શિખરો સાથે તેના આકર્ષક પિરામિડ આકાર માટે પ્રખ્યાત છે. માઉન્ટ મકાલુ બરૂન રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં સ્થિત છે.
• RBI એ Fixed Income Money Market and Derivatives Association of India (FIMMDA)ને સ્વ-નિયમનકારી સંસ્થા (SRO) તરીકે સત્તાવાર રીતે માન્યતા આપી છે.
  • આનો હેતુ ભારતના નાણાકીય બજારોમાં દેખરેખ વધારવાનો છે. 1998માં સ્થાપિત FIMMDA વિવિધ નાણાકીય સંસ્થાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
• ઈન્ટરનેશનલ મેરિટાઈમ ઓર્ગેનાઈઝેશન (IMO) 2027માં તેના નેટ-ઝીરો ફ્રેમવર્કને અમલમાં મૂકવા માટે તૈયાર છે, જે 2025માં અમલમાં મૂકવામાં આવશે.
  • આ ફ્રેમવર્કનો હેતુ દરિયાઈ શિપિંગમાંથી ગ્રીન હાઉસ ગેસ ઉત્સર્જન ઘટાડવાનો છે.
• યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ સરકારે પર્સિયન ગલ્ફને સત્તાવાર રીતે અરબી ગલ્ફ અથવા અરેબિયાનો અખાત તરીકે ઓળખવાનો નિર્ણય જાહેર કર્યો હતો.