Daily Current Affairs 06 March 2025: List of Important Days
CALENDAR
- National Dentist’s Day
- ભારતમાં દર વર્ષે 6 માર્ચના રોજ National Dentist’s Day ઉજવવામાં આવે છે.
Table of Contents
Daily Current Affairs 06 March 2025
# IRCTC અને IRFC ને નવરત્નનો દરજ્જો મળ્યો
ECONOMY
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા Indian Railway Catering and Tourism Corporation (IRCTC) અને Indian Railway Finance Corporation (IRFC) ને નવરત્નનો દરજ્જો (Navratna Status) આપવામાં આવ્યો છે. IRCTC અને IRFC CPSE (Central Public Sector Enterprises) માં દરજ્જો મેળવનારી અનુક્રમે 25મી અને 26મી કંપની છે.
Navratna Status વિશે
- નવરત્ન એ High-Performing CPSE ને આપવામાં આવતું પ્રતિસ્થિત વર્ગીકરણ (Prestigious Classification) છે, જે તેમને Greater Investment Autonomy અને Operational Flexibility પ્રદાન કરે છે.
- નાણા મંત્રાલય (Ministry of Finance) હેઠળના Department of Public Enterprises (DPE) Eligible CPSE ને નવરત્નનો દરજ્જો આપે છે.
- Eligibility Criteria for Navratna Status
- Positive Net Worth સાથે Miniratna-I CPSE બનો.
- છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ઓછામાં ઓછા ત્રણ વર્ષ “Excellent” અથવા “Very Good” MoU રેટિંગ પ્રાપ્ત કરો.
- Net Profit, Net Worth અને Manpower Cost જેવા મુખ્ય નાણાકીય સૂચકાંકોમાં 60+ પોઈન્ટ મેળવો.
- તેના બોર્ડમાં ઓછામાં ઓછા ચાર Independent Directors હોવા જોઈએ.
કંપનીઓને નવરત્ન દરજ્જાના ફાયદા (Benefits of Navratna Status to Firms)
- Enhanced Financial Autonomy: તેઓ સરકારની મંજૂરી વિના ₹1,000 કરોડ અથવા તેમની નેટવર્થના 15% સુધીનું રોકાણ કરી શકે છે.
- Operational Freedom: સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે Strategic Alliances, Joint Ventures અને Subsidiaries બનાવવામાં સુગમતામાં વધારો.
- Increased Market Credibility: Corporate Reputation ને મજબૂત બનાવે છે, કંપનીને Investors, Partners અને Financial Institutions માટે વધુ આકર્ષક બનાવે છે.
- Strategic Decision-Making: More power in Capital Expenditure, Mergers, Acquisitions અને Human Resource Management
Indian Railway Catering and Tourism Corporation (IRCTC)
- IRCTC એક Public Sector Enterprise છે જે Indian Railway માટે Ticketing, Catering અને Tourism Services પૂરી પાડે છે.
- સ્થાપના: 1999
- ભારત સરકારના રેલ્વે મંત્રાલય હેઠળ કાર્ય કરે છે.
Indian Railway Finance Corporation (IRFC)
- IRFC એ Indian Railway ની સમર્પિત નાણાકીય (Dedicated Financing) શાખા છે. તેનો મુખ્ય હેતુ સ્થાનિક અને વિદેશી મૂડી બજારોમાંથી ભંડોળ એકત્ર કરવાનો છે.
- Administrative Control
- Ministry of Railways, Government of India
- કાર્ય: તે Reserve Bank of India (RBI) માં નોંધાયેલ Systemically Important Non-Deposit taking Non-Banking Financial Company (NBFC – ND-SI) અને Infrastructure Finance Company (NBFC-IFC) તરીકે કાર્ય કરે છે.
- તેના મુખ્ય વ્યવસાય મોડેલમાં ભંડોળ ઉધાર લેવા (Borrowing Funds) અને પછી ભારતીય રેલ્વેને સંપત્તિ લીઝ પર આપવાનો સમાવેશ થાય છે.
# Immersive Hands-on Learning Craft Workshop
NATIONAL NEWS
- ભારત સરકારના કાપડ મંત્રાલય (Ministry of Textiles) હેઠળની એક અગ્રણી સંસ્થા National Institute of Fashion Technology (NIFT), ગાંધીનગર 6 થી 8 માર્ચ, 2025 દરમિયાન તેના ગાંધીનગર કેમ્પસમાં એક Immersive Hands-on Learning Craft Workshop નું આયોજન કરશે.
- આ અનોખી પહેલનો ઉદ્દેશ્ય મુખ્ય કારીગરો સાથે વ્યવહારુ શિક્ષણનો અનુભવ પ્રદાન કરીને ભારતની વૈવિધ્યસભર હસ્તકલા પરંપરાઓની ઉજવણી અને જાળવણી કરવાનો છે.
- આ વર્કશોપમાં ભુજના લાકડાના કોતરકામ, વારાણસીના લાકડાના રમકડાં, મોલેલાના માટીના ભીંતચિત્ર, ઉત્તર પ્રદેશના ટેરાકોટા પોટરી, કચ્છના ચામડાના સામાન અને ભરતકામ, બનાસકાંઠાના સુફ ભરતકામ, મધ્ય પ્રદેશના બાગ પ્રિન્ટિંગ, છોટા ઉદેપુરના કુદરતી રંગકામ, રાજસ્થાનના લઘુચિત્ર ચિત્રકામ, અમદાવાદના માતાની પચેડી અને જયપુરના લાખ બંગડીઓમાં નિષ્ણાત પ્રખ્યાત કારીગરો ભાગ લેશે.
# હાઉસિંગ સોસાયટીઓની મહત્તમ ટ્રાન્સફર ફી
NATIONAL NEWS
- ગુજરાતમાં 30 હજારથી વધુ હાઉસિંગ અને હાઉસિંગ સર્વિસ સોસાયટી છે. આ સોસાયટીઓનું સંચાલન સહકારી કાયદા અન્વયે થાય છે. આવી સોસાયટીઓમાં કોઈ વ્યક્તિ દ્વારા ઘરની ખરીદી કરાય ત્યારે સોસાયટી દ્વારા તે વ્યક્તિ પાસેથી ટ્રાન્સફર ફી વસૂલવામાં આવે છે.
- રાજ્ય સરકાર દ્વારા 3 માર્ચના રોજ સહકારી કાયદામાં સુધારા કરી કેટલાક નિયમો નક્કી કરવામાં આવ્યા છે. જે અનુસાર હાઉસિંગ અને હાઉસિંગ સર્વિસ સોસાયટીઓમાં કોઈ પણ ઘરના ખરીદ/વેચાણ સમયે કુલ અવેજ રકમના 0.5% અથવા વધુમાં વધુ ₹1 લાખ કરતાં કોઈ વધુ ટ્રાન્સફર ફી વસૂલ કરી શકશે નહીં તેવી જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
- આ રકમ મહત્તમ છે, તેથી હાઉસિંગ અને હાઉસિંગ સર્વિસ સોસાયટી પોતે તે રકમમાં ઘટાડો કરી શકે છે. કોઈ પણ સંજોગોમાં આ રકમથી વધુ રકમ વસૂલ કરી શકશે નહીં.
- આ નિયમો અનુસાર, કોઈપણ કાયદેસરના વારસદારને જો કોઈ અવેજ વગર મિલકત ટ્રાન્સફર કરાઈ હશે તો પણ ટ્રાન્સફર ફી વસૂલી નહીં શકાય.
- આ ઉપરાંત જો કોઈ વ્યક્તિ પાસેથી ડેવલપમેન્ટ ચાર્જ, દાન કે અન્ય કોઈપણ નામે ગમે તેટલી રકમ (ટ્રાન્સફર સમયે) સોસાયટી દ્વારા વસૂલ કરી શકશે નહીં.
# ISRO એ Semi-cryogenic Engines માટે PHTA સફળતાપૂર્વક કર્યું
SCIENCE & TECHNOLOGY
તાજેતરમાં Indian Space Research Organisation (ISRO)એ Semi-Cryogenic Engine (SE2000) પર Power Head Test Article (PHTA) તરીકે ઓળખાતું પરીક્ષણ હાથ ધર્યું છે.
Power Head Test Article (PHTA) વિશે
- Power Head Test Article (PHTA) એ Semi-Cryogenic Engine (SE2000) વિકાસ માટે એક મહત્ત્વપૂર્ણ પૂર્વગામી પરીક્ષણ (Crucial Precursor Test) છે.
- તે Gas Generator, Turbo Pumps, Pre-Burner અને Control Components સહિત મુખ્ય સબસિસ્ટમ્સના Integrated Performance ને Validate કરવામાં મદદ કરે છે.
- એન્જિનની કાર્યક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે પરીક્ષણમાં 4.5 સેકન્ડ માટે Hot Firing નો સમાવેશ થતો હતો.
- ટેકનિકલ સમસ્યાને કારણે જુલાઈ 2023માં અગાઉના નિષ્ફળ પ્રયાસ પછી પ્રથમ સફળ પરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું છે.
- ભવિષ્યના અવકાશ મિશન માટે ISRO ના Next-Generation Launch Vehicles ના વિકાસમાં PHTA મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે.
Semi-Cryogenic Engine વિશે
- સેમી-ક્રાયોજેનિક એન્જિનમાં Liquid Oxygen (LOX) અને Kerosene (RP-1)ના મિશ્રણનો ઉપયોગ Propellants તરીકે થાય છે.
- તે Conventional Cryogenic Engines ની તુલનામાં Higher Thrust (2,000 kN) પ્રદાન કરે છે, જે તેને SE2000 નામ આપે છે.
- કેરોસીનનો ઉપયોગ તેને સંપૂર્ણ ક્રાયોજેનિક એન્જિન કરતાં More Storable, Cost-Effective અને Less Complex બનાવે છે.
- કેરોસીનની ઘનતા વધારે હોવાને કારણે તેમાં Thrust-to-Weight Ratio વધારે છે, જેના માટે નાની ઈંધણ ટાંકીઓની જરૂર પડે છે.
- મહત્ત્વ
- આ એન્જિનો ISRO’s upcoming Next Generation Launch Vehicle (NGLV) સહિત Heavy-Lift Launch Vehicles માં First-Stage Boosters માટે યોગ્ય છે.
- Semi-Cryogenic Propulsion Systems નો વિકાસ Cost-Effective અને Efficient Space Launches માં ભારતની ક્ષમતામાં વધારો કરશે.
Difference Between Cryogenic and Semi-Cryogenic Engines
| Feature | Cryogenic Engine | Semi-Cryogenic Engine |
| Propellant Used | Uses Liquid Hydrogen (LH2) as fuel and Liquid Oxygen (LOX) as an oxidizer. | Uses Kerosene (RP-1) as fuel and Liquid Oxygen (LOX) as an oxidizer. |
| Temperature Requirement | Operates at extremely low temperatures, with LH2 stored at -253°C. | Requires moderate cooling, with LOX stored at -183°C, while kerosene is stored at room temperature. |
| Thrust Generation | Provides high thrust but requires large fuel tanks due to the low density of hydrogen. | Offers a higher thrust-to-weight ratio as kerosene is denser, requiring smaller fuel tanks. |
| Complexity | Very complex due to extreme cooling requirements and handling of highly volatile liquid hydrogen. | Less complex as kerosene is easier to store and handle. |
| Usage | Used in upper stages of heavy-lift launch vehicles (e.g., GSLV, LVM3). | Suitable for first-stage boosters in heavy-lift launch vehicles (e.g., NGLV). |
| Efficiency | Very high efficiency due to the high specific impulse of Liquid Hydrogen. | Slightly lower efficiency than cryogenic engines but better than conventional solid or liquid engines. |
Next Generation Launch Vehicle
- ગગનયાન મિશન માટે Next Generation Launch Vehicle નો વિકાસ ટ્રેક પર છે.
- તે High Payload Capability અને Reusability ધરાવતું Human-Rated Launch Vehicle છે.
- તેમાં Reusable First Stage ની સુવિધા છે અને તે Low Earth Orbit (LEO) સુધી 30 ટન સુધીનું વજન લઈ જઈ શકે છે.
- NGLV ના પ્રથમ અને બીજા તબક્કામાં LOX એન્જિનનો ઉપયોગ કરવામાં આવશે, જેમાં Cryogenic Upper Stage હશે.
- ISRO એ NGLV ના પ્રથમ તબક્કાની પુનઃપ્રાપ્તિનું સફળતાપૂર્વક પરીક્ષણ કર્યું છે.
One-Liner Current Affairs
- ભારત અને નેપાળે નવી દિલ્હીમાં પાણી, સ્વચ્છતા વ્યવસ્થાપન અને આરોગ્ય ક્ષેત્રોમાં સહયોગ વધારવા માટે એક સમજૂતી કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા.
- ઉત્તરાખંડ સરકાર દ્વારા મહિલાઓને સશક્ત બનાવવાના ઉદ્દેશથી ‘મુખ્યમંત્રી એકલ મહિલા સ્વરોજગાર યોજના’ને મંજૂરી આપવામાં આવી છે.
- આ યોજના અંતર્ગત અવિવાહિત, છૂટાછેડા લીધેલા, નિરાધાર અને દિવ્યાંગ એકલી મહિલાઓને 2 લાખ રૂપિયા સુધીની નાણાકીય સહાય આપવામાં આવશે.
- રાજ્યમાં સરકારી વીજ કંપનીઓ દ્વારા વીજ ઉત્પાદન અને વીજ વિતરણની સૂચારુ કામગીરી અને સુદૃઢ વીજમાળખાને ધ્યાનમાં રાખીને કેન્દ્ર સરકારના ઉર્જા મંત્રાલય દ્વારા દેશની 42 સરકારી વીજ વિતરણ કંપનીઓમાંથી ગુજરાતની ચારેય વીજ વિતરણ કંપનીને A+ રેટિંગ મળ્યું છે.
- આ વીજ કંપનીઓમાં દક્ષિણ ગુજરાત વીજ કંપની, મધ્ય ગુજરાત વીજ કંપની, ઉત્તર ગુજરાત વીજ કંપની અને પશ્ચિમ ગુજરાત વીજ કંપની સામેલ છે.
- વિરાટ કોહલીએ ભારત માટે સૌથી વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય કેચ લેવાનો રેકોર્ડ પ્રાપ્ત કર્યો છે.
- વિરાટે પોતાની 549મી મેચમાં આ ઐતિહાસિક સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે.
- વિરાટે વન-ડેમાં 160 કેચ લીધા છે. ટેસ્ટ ક્રિકેટમાં કોહલીએ 126 મેચ રમી છે અને 210 ઈનિંગ્સમાં 121 કેચ લીધા છે. 125 T-20 આંતરરાષ્ટ્રીય મેચોની 117 ઈનિંગ્સમાં 54 કેચ લીધા હતા.
- ગાંધીનગર ખાતે શિક્ષણ રાજ્ય મંત્રી શ્રી પ્રફુલ પાનસેરિયાના અધ્યક્ષ સ્થાને ભારતીય શિક્ષક પ્રશિક્ષણ સંસ્થાન-IITEનો સાતમો પદવીદાન સમારોહ યોજાયો હતો. IITE ના 3,010 વિદ્યાર્થીઓને પદવી એનાયત કરવામાં આવી હતી.
- આ ભારતીય શિક્ષણ પ્રશિક્ષણ સંસ્થાન-IITE એ શિક્ષકોને પ્રશિક્ષણ આપતી ભારતની પ્રથમ સંસ્થા છે.
- આ કાર્યક્રમમાં મહાનુભાવોના હસ્તે IITE ના વાર્ષિક અહેવાલનું વિમોચન કરવામાં આવ્યું હતું. બે શ્રેષ્ઠ શિક્ષકોને ચાણક્ય એવોર્ડ પણ એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા.
- રાજ્ય સરકાર દ્વારા નાગરિકોની મેદસ્વિતા નિયંત્રણ માટે ‘સ્વસ્થ ગુજરાત, મેદસ્વિતામુક્ત ગુજરાત’ અભિયાન શરૂ કરવામાં આવશે. મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલ દ્વારા વિધાનસભામાં આ જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
- આ અભિયાન અંતર્ગત રાજ્યમાં વર્ષ દરમિયાન વિવિધ કાર્યક્રમો યોજવામાં આવશે.
- ‘વિશ્વ મેદસ્વિતા દિવસ’ 4 માર્ચના રોજ ઉજવવામાં આવે છે.
- રાજ્યના આરોગ્ય વિભાગના આંકડાઓ અનુસાર રાજ્યમાં સ્ત્રીઓમાં 22.6% અને પુરુષોમાં 19.9% મેદસ્વિતાનું પ્રમાણ જોવા મળ્યું છે.