Daily Current Affairs 04 March 2025: List of Important Days

CALENDAR

1. રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા દિવસ (National Safety Day)
   • દર વર્ષે 4 માર્ચના રોજ National Safety Day ઉજવવામાં આવે છે.
   • આ વર્ષે રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા દિવસની 54મી વર્ષગાંઠ છે.
   • ઉદ્દેશ્ય: સલામતીના પગલાં, અકસ્માત નિવારણ અને વ્યવસાયિક સ્વાસ્થ્ય અને સલામતીના મહત્વ વિશે જાગૃતિ લાવવાનો
   • ભારતમાં સલામતીના પગલાં તરફ ધ્યાન દોરવા માટે 4 માર્ચથી 10 માર્ચ, 2025 ‘National Safety Day’ ની ઉજવણી કરવામાં આવશે.
     • આ ઉજવણીમાં સુરક્ષા પ્રોટોકોલ અને પ્રથાઓ વિશે જાગૃતિ લાવવા માટે વિવિધ વર્કશોપ, સ્પર્ધાઓ અને સેમિનાર યોજવામાં આવશે.
   • Organizing Body: National Safety Council of India (NSC)
   • National Safety Day 2025 થીમ: “Safety & Well-being Crucial for Viksit Bharat”
   • રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પરિષદના સ્થાપના દિવસે 1972માં પ્રથમ વખત રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા દિવસનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
     • રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા પરિષદની સ્થાપના 1966માં મુંબઈ સોસાયટી એક્ટ હેઠળ કરવામાં આવી હતી.
2. World Obesity Day
   • 2020થી દર વર્ષે 4 માર્ચના રોજ World Obesity Day ઉજવવામાં આવે છે.
   • World Obesity Day ની સ્થાપના 11 ઓકટોબર, 2015ના રોજ વાર્ષિક ઝુંબેશ તરીકે કરવામાં આવી હતી.
     • 2020થી World Obesity Day 4 માર્ચે ઉજવવામાં આવે છે.
   • World Obesity Day 2025 થીમ: “Changing Systems, Healthier Lives.”
   • The Lancet માં પ્રકાશિત થયેલા તાજેતરના વિશ્લેષણો અનુસાર 2050 સુધીમાં ભારત, ચીન અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં વધુ વજનવાળા અથવા સ્થૂળતા સાથે જીવતા લોકોની સૌથી વધુ સંખ્યા હોવાનો અંદાજ છે.
     • ભારતમાં 2050 સુધીમાં 440 મિલિયનથી વધુ મેદસ્વી અને વધુ વજનવાળા લોકોની અપેક્ષા છે, જે વૈશ્વિક સ્તરે ચીન પછી બીજા ક્રમે છે.
     • ભારતમાં છોકરાઓમાં સ્થૂળતા અને વધુ વજનનો વ્યાપ 1990માં 0.46 કરોડથી વધીને 2021માં 1.3 કરોડ થયો હતો અને 2050માં વધીને 1.6 કરોડ થવાનો અંદાજ છે.
     • અભ્યાસ મુજબ છોકરીઓમાં 1990માં 0.45 કરોડથી વધીને 2021માં 1.24 કરોડ થઈ ગઈ છે અને 2050માં વધીને 1.44 કરોડ થવાનો અંદાજ છે.
     • National Family Health Survey (NFHS-5) દર્શાવેnnb છે કે, ભારતમાં લગભગ 24% મહિલાઓ અને 22.9% પુરૂષો હવે વધુ વજનવાળા અથવા મેદસ્વી તરીકે વર્ગીકૃત થયેલ છે.
3. World Engineering Day for Sustainable Development
   • World Engineering Day for Sustainable Development દર વર્ષે 4 માર્ચના રોજ ઉજવવામાં આવે છે.
   • નવેમ્બર 2019માં United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)ની 40’s General Conference (40C/64) દરમિયાન World Federation of Engineering Organizations (WFEO)ના પ્રસ્તાવ પર આધારિત આ દિવસની ઘોષણા કરી હતી.
   • First Observed: 4 માર્ચ, 2020
   • World Engineering Day for Sustainable Development 2025 થીમ: “Unleashing the power of engineers to advance the Sustainable Development Goals”.

Daily Current Affairs 04 March 2025

# Gene Therapy for Maple Syrup Urine Disease

SCIENCE & TECHNOLOGY

વૈજ્ઞાનિકોએ Maple Syrup Urine Disease (MSUD) નામના કમજોર આનુવંશિક વિકાર (Debilitating Genetic Disorder) માટે એક નવી Gene Therapy ની રચના કરી છે.

Maple Syrup Urine Disease (MSUD)

• MSUD એ એક દુર્લભ Genetic Disorder છે જે Branched-Chain Alpha-Keto Acid Dehydrogenase (BCKDH) નામના Enzyme Complex ની ઉણપ દ્વારા વર્ગીકૃત થયેલ છે.
  • આ કોમ્પ્લેક્સ Branched-Chain Amino Acids—Leucine, Isoleucine અને Valine ને તોડવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
• આ સંકુલની ગેરહાજરી અથવા ખામી ઝેરી ચયાપચય (Toxic Metabolites)ના સંચય તરફ દોરી જાય છે, જેના પરિણામે ગંભીર ન્યુરોલોજીકલ નુકસાન થાય છે અને આત્યંતિક કિસ્સાઓમાં મૃત્યુ થાય છે.
• Characteristic Odor: આ રોગનું નામ અસરગ્રસ્ત વ્યક્તિઓના પેશાબમાં આવતી વિશિષ્ટ મીઠી ગંધ પરથી પડ્યું છે.
• Treatment Options: Dietary Management અને Liver Transplantation.

New Gene Therapy

• વૈજ્ઞાનિકોએ BCKDHA અને BCKDHB જનીનોની કાર્યાત્મક નકલો (Functional Copies) પહોંચાડવા માટે Adeno-Associated Viral (AAV) Vector નો ઉપયોગ કરીને બે પ્રકારના ક્લાસિક MSUD માટે ene Replacement Therapy રજૂ કરી છે.
• થેરાપીએ Knockout Cells માં Metabolic Function સફળતાપૂર્વક પુનઃસ્થાપિત કર્યું.

# Special Leave Petition

INDIAN POLITY

મધ્યસ્થી (Arbitration) પર એક પરિષદમાં ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડે બંધારણના અનુચ્છેદ 136ના દુરુપયોગ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.

• Article 136 of the Constitution
  • તેને Special Leave Petition (SLP) પણ કહેવાય છે.
  • બંધારણનો અનુચ્છેદ 136 સુપ્રીમ કોર્ટને ભારતમાં કોઈપણ કોર્ટ અથવા ટ્રિબ્યુનલ દ્વારા કરવામાં આવેલા કોઈપણ ચુકાદા, હુકમનામું અથવા આદેશ સામે અપીલ કરવા માટે ખાસ રજા આપવાની મંજૂરી આપે છે.
  • તે સુપ્રીમ કોર્ટને એવા કિસ્સાઓમાં પણ અપીલ સ્વીકારવાની મંજૂરી આપે છે જ્યાં અન્ય કોઈ કાનૂની જોગવાઈ અપીલનો સ્વયંસંચાલિત અધિકાર પ્રદાન કરતી નથી.
  • તે Civil અને Criminal બંને કેસોમાં દાખલ કરી શકાય છે.
  • તે મૂળભૂત રીતે સુપ્રીમ કોર્ટની વિવેકાધીન સત્તા છે, અને કોર્ટ અપીલ સ્વીકારવા માટે બંધાયેલી નથી.

# Swavalambini Programme

ECONOMY

તાજેતરમાં કૌશલ્ય વિકાસ અને ઉદ્યોગસાહસિકતા મંત્રી (Minister of Skill Development and Entrepreneurship)એ નીતિ આયોગના સહયોગથી સ્વાવલમ્બિની કાર્યક્રમ શરૂ કર્યો હતો, જેનો હેતુ દેશભરની ઉચ્ચ શિક્ષણ સંસ્થાઓ (Higher Education Institutions)માં મહિલા વિદ્યાર્થીઓને માળખાગત સહાય પૂરી પાડવાનો છે.

મંત્રીએ World Economic Forum 2025 ખાતે કૌશલ્ય વિકાસ અને નવીનતામાં ભારતની પ્રગતિ અંગેનો અહેવાલ પણ રજૂ કર્યો. સરકાર યુવાનોને ભવિષ્યની કારકિર્દી માટે તૈયાર કરવા માટે AI-સંબંધિત અભ્યાસક્રમો રજૂ કરવાની યોજના ધરાવે છે.

સ્વાવલમ્બિની વિશે

• ઉદ્દેશ્ય: મહિલાઓને ઉદ્યોગસાહસિક કૌશલ્ય, નાણાકીય સહાય અને માર્ગદર્શનથી સજ્જ કરવા જેથી તેઓ તેમના સાહસોનું નિર્માણ અને કદ વધારી શકે.
• Nodal Ministry: Ministry of Skill Development and Entrepreneurship (MSDE) અને NITI Aayog
• Implementing Agency: National Institute for Entrepreneurship અને Small Business Development (NIESBUD)

Programme Structure

• Entrepreneurship Awareness Programme (EAP): 600 મહિલા વિદ્યાર્થીઓ માટે વ્યવસાયના મૂળભૂત સિદ્ધાંતો પર બે દિવસીય Introductory Workshop.
• Women Entrepreneurship Development Programme (EDP): 300 પસંદગીના વિદ્યાર્થીઓ માટે 40 કલાકની તાલીમ, જેમાં Covering Finance, Market Linkages, Compliance અને Legal Aspects ને આવરી લેવામાં આવશે.
• Six-Month Mentorship Support: સહભાગીઓને વિચારોને ટકાઉ વ્યવસાયો (Sustainable Businesses)માં રૂપાંતરિત કરવા માટે માર્ગદર્શન આપવું.
• Faculty Development Programme (FDP): Future Entrepreneurs ને માર્ગદર્શન આપવા માટે શિક્ષકો માટે પાંચ દિવસની તાલીમ.
• Award to Rewards Initiative: સફળ મહિલા ઉદ્યોગસાહસિકો માટે માન્યતા અને પ્રોત્સાહનો.
• અસર
  • EDP સહભાગીઓના 10% લોકોનો ઉદ્દેશ્ય વ્યવસાયો સ્થાપિત કરવાનો છે, જે આત્મનિર્ભર, મહિલા-આગેવાની હેઠળના ઉદ્યોગસાહસિક પરિદૃશ્યને આગળ વધારશે.

મહિલા ઉદ્યોગસાહસિકતાને પ્રોત્સાહન આપવા માટેની મુખ્ય યોજનાઓ

# Blue Ghost Mission

SCIENCE & TECHNOLOGY

Firefly Aerospace એ Blue Ghost Lander ને ચંદ્ર પર સફળતાપૂર્વક ઉતાર્યું, જે સીધું ઉતરાણ કરનારું પ્રથમ ખાનગી મિશન બન્યું. તે ચંદ્રના ઉત્તરપૂર્વીય નજીકના ભાગમાં મેર ક્રિસિયમમાં જ્વાળામુખી (Volcanic Formation in Mare Crisium)ની રચના, Mons Latreille નજીક ઉતર્યું છે.

Blue Ghost Mission વિશે

• “Ghost Riders in the Sky” ઉપનામ ધરાવતું Blue Ghost Mission નાસાના Commercial Lunar Payload Services (CLPS) પ્રોગ્રામનો એક ભાગ છે, જે ચંદ્ર સંશોધનમાં Private-Sector Involvement ને પ્રોત્સાહિત કરે છે.
• આ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય આર્ટેમિસ (Artemis) મિશનના લક્ષ્યોને સમર્થન આપવાનો છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય ચંદ્ર પર લાંબા ગાળાની માનવ હાજરી સ્થાપિત કરવાનો છે.
• Blue Ghost Lander lunar Soil Analyser, Radiation-Tolerant Computer, Drill & Vacuum System વગેરે જેવા દસ ઉચ્ચ-ટેક ઉપકરણોથી સજ્જ છે જે વૈજ્ઞાનિક અને તકનીકી સંશોધન માટે રચાયેલ છે.
• સમયગાળો: Full Lunar Day (14 Earth days) સુધી કાર્યરત રહેવાની અપેક્ષા છે.
• ચંદ્ર પર ઉતરાણના પડકારો
  • Thin Atmosphere: મંગળ કે પૃથ્વીથી વિપરીત, ચંદ્રનું વાતાવરણ અત્યંત પાતળું છે, જેને કિલોમીટર પ્રતિ સેકન્ડથી ધીમું કરવા માટે ચોક્કસ થ્રસ્ટર નિયંત્રણની જરૂર પડે છે.
  • Rugged Lunar Terrain: ખાડા, પથ્થરો અને ઢોળાવ નિષ્ફળતાનું જોખમ વધારે છે.
  • No Atmospheric Drag: અવકાશયાન ગતિ ધીમી કરવા માટે પેરાશૂટનો ઉપયોગ કરી શકતું નથી.
• Future Plans: More Private Landings
  • Intuitive Machines’ Athena lander: આગામી દિવસોમાં ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પાસે ઉતરાણ થવાની અપેક્ષા છે.
  • ispace (Japan) Resilience lander: 2023માં નિષ્ફળ મિશન પછીનો બીજો પ્રયાસ.

# 7th Meeting of National Board for Wildlife

ENVIRONMENT/ECOLOGY

પ્રધાનમંત્રીએ વિશ્વ વન્યજીવન દિવસ પર ગુજરાતના ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન ખાતે રાષ્ટ્રીય વન્યજીવન બોર્ડ (NBWL)ની 7મી બેઠકની અધ્યક્ષતા કરી હતી.

મીટિંગના મુખ્ય પરિણામો

• દેશનો પ્રથમ Riverine Dolphin Estimation અંગેનો રિપોર્ટ બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો.
  • 8 રાજ્યોમાં 28 નદીઓમાં 6,327 નદી ડોલ્ફિન નોંધાઈ છે.
  • ઉત્તર પ્રદેશમાં સૌથી વધુ વસ્તી છે, ત્યારબાદ બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ અને આસામનો સમાવેશ થાય છે.
• જૂનાગઢમાં વન્યજીવન આરોગ્ય અને રોગ વ્યવસ્થાપન કેન્દ્ર માટે રાષ્ટ્રીય વન્યજીવન રેફરલ સેન્ટર (National Referral Centre for Wildlife)નો શિલાન્યાસ કરવામાં આવ્યો.
• Human-Wildlife Conflict નો સામનો કરવા માટે, કોઈમ્બતુર (Coimbatore) સ્થિત SACON (Salim Ali Centre for Ornithology and Natural History) ખાતેWildlife Institute of India’s Campus માં એક Centre of Excellence ની સ્થાપના કરવામાં આવશે.
  • સંઘર્ષ ઘટાડવા માટે Rapid Response Teams ટેકનોલોજીથી સજ્જ હશે.
• પુનઃપ્રવેશના પ્રયાસો (Reintroduction Efforts)ને મજબૂત બનાવવા માટે ગાંધીસાગર અભયારણ્ય (મધ્યપ્રદેશ) અને બન્ની ઘાસના મેદાનો (ગુજરાત) માં ચિત્તા લાવવાની યોજના છે.

National Board for Wildlife

• Established: Reconstituted in 2022 (Replacing the earlier Indian Board for Wildlife, which was formed in 1952).
• નેતૃત્વ
  • અધ્યક્ષ: ભારતના પ્રધાનમંત્રી (પદાધિકારી).
  • ઉપ-અધ્યક્ષ: પર્યાવરણ, વન અને આબોહવા પરિવર્તન મંત્રી (MoEFCC).
• માળખું
  • 47 સભ્યોની સમિતિમાં સરકારી અધિકારીઓ, સંરક્ષણવાદીઓ, પર્યાવરણશાસ્ત્રીઓ, પર્યાવરણવાદીઓ અને લશ્કરી કર્મચારીઓનો સમાવેશ થાય છે.
• NBWLની મંજૂરી આ માટે જરૂરી છે.
  • Construction of tourist lodges.
  • Alteration of Protected Area (PA) boundaries.
  • Destruction/diversion of wildlife habitat.
  • De-notification of Tiger Reserves.

ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન

• સ્થાન: ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્ર ક્ષેત્રમાં આવેલું.
• સ્થાપના: 1965માં, એક અભયારણ્ય તરીકે, અને બાદમાં 1975માં રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવ્યું હતું.
• આફ્રિકાની બહાર આ એકમાત્ર સ્થળ છે જ્યાં સિંહ તેના કુદરતી નિવાસસ્થાનમાં જોઈ શકાય છે.
• ગીર સસ્તન પ્રાણીઓની 40 પ્રજાતિઓ અને પક્ષીઓની 425 ​​પ્રજાતિઓનું ઘર છે.

One-Liner Current Affairs

• દિલ્હી સરકાર 31 માર્ચ બાદ શહેરના પેટ્રોલપંપ અને CNG સ્ટેશનો પર 15 વર્ષથી વધુ જૂના વાહનોને ઈંધણ આપવાનું બંધ કરી દેશે.
  • વાયુ પ્રદૂષણનો ઉકેલ મેળવવાના ઉપાયો પર ચર્ચા કરવા માટે અધિકારીઓની સાથે બેઠક બાદ પર્યાવરણ મંત્રી મનજિંદર સિંહ સિરસાએ કહ્યું કે સરકાર વાહનોથી થનાર ઉત્સર્જન અને પ્રદૂષણને રોકવા માટે પગલાં ઉઠાવી રહી છે.
  • આ બેઠકમાં જૂના વાહનો પર પ્રતિબંધ, જરૂરી એન્ટી-સ્મોગ ઉપાય અને ઈલેક્ટ્રિક સાર્વજનિક પરિવાહનમાં પરિવર્તન સહિત મુખ્ય નીતિગત નિર્ણયો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવ્યું.
  • તમામ ઈમારતો, હોટલો અને વાણિજ્ય પરિસરોમાં વાયુ પ્રદૂષણ સ્તરને ઘટાડવા માટે એન્ટી-સ્મોગ ગન લગાવવી જરૂરી છે.
  • દિલ્હીમાં લગભગ 90% સાર્વજનિક CNG બસોને ડિસમ્બર 2025 સુધી હટાવી દેવામાં આવશે અને તેમના સ્થાને ઈલેક્ટ્રિક બસો ચલાવવામાં આવશે.
• ચીન પ્રથમ વખત પોતાના સ્પેસ સ્ટેશન ‘તિયાંગોંગ’માં પાકિસ્તાની અવકાશયાત્રીને લઈ જશે.
  • ઈસ્લામાબાદ ખાતે ચીનની સ્પેસ એજન્સી China National Space Administration (CNSA) અને પાકિસ્તાનની Space and Upper Atmosphere Research Commission (SUPARCO) વચ્ચે સમજૂતી કરાર થયા હતા.
• મુંબઈના પાલઘર જિલ્લાના વાઢવણ બંદર નજીક કૃત્રિમ બેટ બનાવી ભારતનું પ્રથમ ‘ફ્લોટિંગ એરપોર્ટ’ બનાવામાં આવશે.
  • વાઢવણમાં 70 હજાર કરોડથી વધુ ખર્ચે દેશના મોટા કન્ટેનર પોર્ટનું નિર્માણ થશે.
• કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા પાસપોર્ટ સંબંધિત નિયમોમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે.
  • નવા નિયમો અનુસાર 1 ઓકટોબર, 2023ના રોજ અથવા તે પછી જન્મેલા પાસપોર્ટ અરજદારો માટે યોગ્ય અધિકારીઓ દ્વારા જારી કરાયેલ જન્મ પ્રમાણપત્ર જ જન્મ તારીખનો એકમાત્ર પુરાવો માન્ય રહેશે.
  • પાસપોર્ટ નિયમો-1980માં સુધારો જારી કરવા માટે એક સત્તાવાર સૂચના જારી કરવામાં આવી છે.
  • નવા નિયમો અનુસાર, જન્મ અને મૃત્યુ નોંધણી અધિકારી, મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન અથવા જન્મ અને મૃત્યુ નોંધણી અધિનિયમ 1969 હેઠળ અન્ય કોઈપણ સત્તાધિકારી દ્વારા જારી કરાયેલ જન્મ પ્રમાણપત્ર 1 ઓકટોબર, 2023ના રોજ અથવા તે પછી જન્મેલા વ્યક્તિઓ માટે જન્મ તારીખના પુરાવા તરીકે સ્વીકારવામાં આવશે.
  • અન્ય અરજદારો જન્મ તારીખના પુરાવા તરીકે ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ, પાન કાર્ડ, મતદાર ઓળખપત્ર અથવા શાળા છોડ્યાનું પ્રમાણપત્ર જેવા અન્ય દસ્તાવેજો સબમિટ કરી શકે છે.
• મહાશિવરાત્રીના પાવન પર્વે 25 ફેબ્રુઆરીથી 1 માર્ચ, 2025 દરમિયાન દેવમોગરા ખાતે પરંપરાગત ભાતીગળ મેળાનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
• રણજી ટ્રોફીની ફાઈનલ ટેસ્ટ મેચમાં કેરળને હરાવીને વિદર્ભે ત્રીજી વખત ટ્રોફી જીતી છે.
  • કેરળ અને વિદર્ભ વચ્ચે નાગપુરમાં રમાયેલી મેચ ડ્રો થઈ છે, પરંતુ વિદર્ભે પ્રથમ ઈનિંગમાં લીડના આધારે કેરળને હરાવ્યું છે.
  • વિદર્ભે પ્રથમ ઈનિંગમાં 379 રન અને બીજી ઈનિંગમાં નવ વિકેટે 375 રન કર્યા હતા. કેરળ 342 રન સાથે ઓલઆઉટ થઈ છે.
  • આ પહેલા વિદર્ભે 2017-18 અને 2018-19માં ટ્રોફી જીતી હતી.
• ભારતની ટોચની ટેબલ ટેનિસ લીગ ‘Ultimate Table Tennis (UTT)’ની છઠ્ઠી સિઝન 29 મે – 15 જૂન, 2025 દરમિયાન યોજાશે. તેના ઈતિહાસમાં પ્રથમવાર તેનું આયોજન અમદાવાદ ખાતે કરવામાં આવશે.