Daily Current Affairs 08-10 January 2025

Daily Current Affairs 08-10 January 2025: List of Important Days

CALENDAR

• 08 January 2025
  1. Earth’s Rotation Day
     • દર વર્ષે 8 જાન્યુઆરીના રોજ Earth’s Rotation Day ઉજવવામાં આવે છે.
     • આ દિવસ પૃથ્વીના પોતાની ધરી પર પરિભ્રમણની મુખ્ય શોધને માન્યતા આપવા માટે સમર્પિત છે.
     • 470 BC: પ્રાચીન ગ્રીકોએ પૃથ્વીના સ્વ-પરિભ્રમણનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો.
     • 1851: Leon Foucault એ પેરિસમાં પોતાનો પ્રખ્યાત લોલક (Pendulum) પ્રયોગ કર્યો, જેમાં પૃથ્વીના પરિભ્રમણને નિર્ણાયક રીતે સાબિત કરવામાં આવ્યું.
     • આ પ્રયોગ પેરિસ ઓબ્ઝર્વેટરી અને ગ્રીસના પેન્થિઓન (Pantheon)માં પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો હતો અને હજુ પણ વિશ્વભરના વિજ્ઞાન સંગ્રહાલયોમાં દર્શાવવામાં આવ્યો છે.
• 09 January 2025
  1. પ્રવાસી ભારતીય દિવસ (NRI Day)
     • દર વર્ષે 9 જાન્યુઆરીના રોજ પ્રવાસી ભારતીય દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
     • આ દિવસને Non-Resident Indian (NRI) Day તરીકે પણ ઉજવવામાં આવે છે.
     • 1915માં મહાત્મા ગાંધીના દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત પરત ફરવાની યાદની આ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
     • સૌપ્રથમ પ્રવાસી ભારતીય દિવસ 2003માં વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીના નેતૃત્વ હેઠળ ઉજવવામાં આવ્યો હતો.
     • આ દિવસ 2015 સુધી દર વર્ષે ઉજવવામાં આવતો હતો સરકારે 2016થી દર 2 વર્ષે એક વાર ઉજવવાનો નિર્ણય લીધો હતો.
• 10 January 2025
  1. વિશ્વ હિન્દી દિવસ (World Hindi Day)
     • દર વર્ષે 10 જાન્યુઆરીના રોજ વિશ્વ હિન્દી દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
     • આ તારીખ 1949માં તે ઐતિહાસિક ક્ષણની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે, જ્યારે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભા (UNGA)માં પ્રથમ વખત હિન્દી ભાષા બોલવામાં આવી હતી.
     • વડાપ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધી દ્વારા 1975માં પથમ વિશ્વ હિન્દી પરિષદ (World Hindi Conference)નું ઉદઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું, જે હિન્દીની વૈશ્વિક માન્યતા તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું હતું.
     • 10 જાન્યુઆરી 2006ના રોજ નિયુક્ત કરાયેલ વિશ્વ હિન્દી દિવસ, 14 સપ્ટેમ્બરના રોજ ઉજવાતા હિન્દી દિવસથી અલગ છે, કારણ કે હિન્દી દિવસ 1949માં ભારતની સત્તાવાર ભાષાઓમાંની એક તરીકે હિન્દીને અપનાવવાની ઉજવણીને ચિહ્નિત કરે છે.
     • વિશ્વ હિન્દી દિવસ 2025ની થીમ: “A Global Voice of Unity and Cultural Pride”.

આજનો ઈતિહાસ: (08-10 January)

DAY IN HISTORY

• 08 January
  • 08 January 1942: Stephen Hawkingનો જન્મ ઈંગલેન્ડના ઓક્સફોર્ડ (Oxford) શહેરમાં થયો હતો.
    • તેમને ‘લુકાસિયન પ્રોફેસર ઓફ મૈથેમેટિક્સ’ પણ કહેવામાં આવે છે.
    • તે મોટર ન્યુરૉન રોગથી પીડિત હતા.
    • તેમને બ્લેક હોલ અને બિગ બૈંગ સિદ્ધાંતને સમજવામાં યોગદાન આપ્યું હતું.
• 09 January
  • 09 January 1922: અવિભાજિત ભારતમાં પંજાબના રાયપુરમાં ડૉ. હરગોવિંદ ખુરાનાનો જન્મ થયો હતો.
    • તેઓ મહાન જીવ વૈજ્ઞાનિક હતા.
    • ડૉ. હરગોવિંદ ખુરાનાને 1968માં Genetic Code અને Protein Synthesis પરના તેમના કાર્ય માટે ફિઝિયોલોજી અથવા મેડિસિનમાં નોબેલ પુરસ્કાર મળ્યો હતો.
    • તેમને આ પુરસ્કાર Marshall W. Nirenberg અને Robert W. Holley સાથે શેર કર્યો હતો.
• 10 January
  • 10 January 1920: રાષ્ટ્ર સંઘ લીગ ઓફ નેશન્સની સ્થાપના થઈ.
    • મુખ્ય કાર્યાલય: જીનીવા, સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ

Daily Current Affairs 08-10 January 2025

# Digital Personal Data Protection Rules

POLITY

તાજેતરમાં ઈલેક્ટ્રોનિક્સ અને આઈટી મંત્રાલય (Ministry of Electronics & Informaion Technology) દ્વારા ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન (DPDP) નિયમો, 2025નો ડ્રાફ્ટ બહાર પાડવામાં આવ્યો છે, જેનો હેતુ નાગરિકોના વ્યક્તિગત ડેટાને સુરક્ષિત રાખવાના અધિકારનું રક્ષણ કરવાનો છે.

Draft DPDP Rules, 2025ના મુખ્ય મુદ્દાઓ

• તે નિયમોનો સમૂહ છે, જે ડિજિટલ પર્સનલ ડેટા પ્રોટેક્શન એક્ટ (DPDP Act), 2023ને કાર્યરત કરે છે, જે ભારતના ડિજિટલ અર્થતંત્ર અને નવીનતાને પ્રોત્સાહન આપતી વખતે નાગરિકોના ડિજિટલ પર્સનલ ડેટાને સુરક્ષિત રાખે છે.
• Data Transfer: આ નિયમો સરકાર દ્વારા મંજૂર કરાયેલા ચોક્કસ વ્યક્તિગત ડેટાને ભારતની બહાર ટ્રાન્સફર કરવાની મંજૂરી આપે છે.
• Citizens at the Core: નાગરિકોને ડેટા ભૂંસી નાખવાની (Erasure) માંગણી કરવાનો, ડિજિટલ નોમિની નિમણૂક કરવાનો અને ડેટા ફિડ્યુશિયરી (Data Fiduciaries) દ્વારા તેમના ડેટાનું સંચાલન કરવા માટે User-Friendly પદ્ધતિઓનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે.
  • સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ, ઈ-કોમર્સ કંપનીઓ અને ઓનલાઈન ગેમિંગ પ્લેટફોર્મ વગેરે જેવી સંસ્થાઓ, જે વ્યક્તિનો વ્યક્તિગત ડેટા એકત્રિત કરે છે અને પ્રક્રિયા કરે છે તે ડેટા ફિડ્યુશિયરી છે.
• Data Erasure: Data Retention એ Data Principal (Users) સાથેની છેલ્લી ક્રિયાપ્રતિક્રિયા (Last Interaction)થી અથવા નિયમોની અસરકારક તારીખથી (Effective Date of the Rules), જે પણ પછી હોય તે ત્રણ વર્ષ સુધી માન્ય છે.
  • Data Fiduciary એ Erasure ના ઓછામાં ઓછા 48 કલાક પહેલા ડેટા પ્રિન્સિપાલને જાણ કરવી આવશ્યક છે.
• Digital-First Approach: નિયમોમાં ફરિયાદો અને ફરિયાદોના ઓનલાઈન ઝડપી નિરાકરણ માટે સંમતિ પદ્ધતિઓ (Consent Mechanisms) અને ફરિયાદ નિવારણ (Grievance Redressal) માટે “Digital By Design” Data Protection Board of India (DPBI) પણ સૂચવવામાં આવ્યું છે.
• Graded Responsibilities: Graded Responsibilities ઓછા પાલન ભારણવાળા (Lower Compliance Burden) સ્ટાર્ટઅપ્સ અને MSME ને પૂરી કરે છે, જ્યારે Significant Data Fiduciaries ની જવાબદારીઓ વધુ હોય છે.
  • ફેસબુક, ઈન્સ્ટાગ્રામ, યુટ્યુબ, એમેઝોન, ફ્લિપકાર્ટ, નેટફ્લિક્સ વગેરે જેવા મોટી સંખ્યામાં વપરાશકર્તાઓ ધરાવતા ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ Significant Data Fiduciaries તરીકે લાયક ઠરશે.
• Consent Managers: ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ સંમતિ વ્યવસ્થાપકો (Consent Managers) દ્વારા પણ સંમતિ એકત્રિત કરી શકે છે.
  • Consent Manager મુખ્યત્વે Data Privacy અને Digital Interactions માટે વપરાશકર્તા સંમતિના સંગ્રહ અને ઉપયોગનું સંચાલન કરે છે.
  • Consent Manager ભારતમાં સ્થાપિત કંપની હોવી જોઈએ જેની નાણાકીય અને કાર્યકારી ક્ષમતા સારી હોય, જેની ઓછામાં ઓછી બે કરોડ રૂપિયાની નેટવર્થ હોય.
• DPBI: ડ્રાફ્ટ નિયમોમાં DPBIની સ્થાપના માટે એક માળખું સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે જેમાં વ્યક્તિગત ડેટા ભંગ (Personal Data Breach)ની ફરિયાદો માટે સિવિલ કોર્ટની સત્તા હશે.

નોંધ: 2011માં, ન્યાયાધીશ એપી શાહ સમિતિએ ગોપનીયતા કાયદાની ભલામણ કરી હતી, અને 2017 માં, સુપ્રીમ કોર્ટે, ન્યાયાધીશ કેએસ પુટ્ટાસ્વામી (નિવૃત્ત) વિરુદ્ધ ભારત સંઘના કેસમાં, ગોપનીયતાને મૂળભૂત અધિકાર તરીકે માન્યતા આપી હતી.

DPDP Act 2023ની મુખ્ય વિશેષતાઓ શું છે?

• Right to Data Protection: વ્યક્તિઓને તેમના વ્યક્તિગત ડેટાને નિયંત્રિત કરવાની સત્તા આપે છે, જેમાં Access, Correction અને Erasure અધિકારોનો સમાવેશ થાય છે.
• Data Processing and Consent: ડેટા પ્રોસેસિંગ માટે સ્પષ્ટ સંમતિ ફોર્મ (Consent Form) સાથે સ્પષ્ટ સંમતિ જરૂરી છે.
• Data Localisation: સુરક્ષા અને અમલીકરણ માટે સંવેદનશીલ (Sensitive) ડેટા ભારતમાં સંગ્રહિત અને પ્રક્રિયા કરાયેલ હોવો જોઈએ.
• Regulatory Authority: પાલન (Compliance) અને ફરિયાદના નિવારણ માટે DPBI ની સ્થાપના કરે છે.
• Data Breach Notification: સંસ્થાઓએ વ્યક્તિઓ અને DPBI ને ડેટા ભંગની જાણ કરવી આવશ્યક છે.
• Fines and Penalties: ડેટા સુરક્ષા ધોરણોને લાગુ કરવા માટે પાલન ન કરવા બદલ કડક દંડ.

# Panchayat Se Parliament 2.0

POLITY

તાજેતરમાં 6 જાન્યુઆરી 2025ના રોજ આદિવાસી નેતા બિરસા મુંડાની 150મી જન્મજયંતિની યાદમાં લોકસભા સ્પીકર દ્વારા Panchayat Se Parliament 2.0 કાર્યક્રમનું ઉદ્ઘાટન કરવામાં આવ્યું હતું.

આ કાર્યક્રમમાં ભારતભરમાંથી અનુસૂચિત જનજાતિ (ST ના 502 ચૂંટાયેલા મહિલા પ્રતિનિધિઓએ ભાગ લીધો હતો.

Panchayat Se Parliament 2.0 Programme

• Panchayat Se Parliament 2.0 Programme એ બંધારણીય અને લોકશાહી મૂલ્યોની સમજ વધારવા માટે મહિલા જાગૃતિ અને સશક્તિકરણ પહેલ છે.
• આદિજાતિ બાબતોના મંત્રાલય (Ministry of Tribal Affairs)ના સહયોગથી રાષ્ટ્રીય મહિલા આયોગ (National Commission for Women) અને લોકસભા સચિવાલય દ્વારા આયોજન કરવામાં આવે છે.
• ઉદ્દેશ્ય: પંચાયતો (PRI) અને શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓ (Urban Local Bodies) માં વિવિધ પૃષ્ઠભૂમિમાંથી ચૂંટાયેલા મહિલા પ્રતિનિધિઓને બંધારણીય જોગવાઈઓ, સંસદીય પ્રક્રિયાઓ અને શાસનમાં સમજ આપીને સશક્ત બનાવવું.
• મુખ્ય વિશેષતાઓ
  • નિષ્ણાતો અને સંસદસભ્યો (સાંસદો) દ્વારા ઈન્ટરેક્ટિવ વર્કશોપ અને નવા સંસદ ભવન (New Parliament House), સંવિધાન સદન, પ્રધાનમંત્રી સંગ્રહાલય અને રાષ્ટ્રપતિ ભવનના માર્ગદર્શિત પ્રવાસનો સમાવેશ થાય છે.
  • Panchayat Se Parliament Tak 1.0 જાન્યુઆરી 2024માં 500 થી વધુ સહભાગીઓ સાથે યોજવામાં આવ્યું હતું.
• મહિલા અનામત માટેના કાયદા
  • 73મો અને 74મો બંધારણીય સુધારો (1992 અને 1993)
  • 106મો બંધારણીય સુધારો અધિનિયમ, 2023
• બિરસા મુંડાએ મુંડા વિદ્રોહ (Ulgulan)નું નેતૃત્વ કર્યું હતું અને તેમની જન્મજયંતિ જનજાતીય ગૌરવ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

# Indonesia Free Meal Programme

GOVERNMENT INITIATIVES

કુપોષણને કારણે અટકેલા વિકાસનો સામનો કરવા માટે ઈન્ડોનેશિયાએ $4.3 બિલિયનનો મહત્વાકાંક્ષી મફત ભોજન કાર્યક્રમ (Free Meal Programme) શરૂ કર્યો છે.

મફત ભોજન કાર્યક્રમ વિશે

• મફત ભોજન કાર્યક્રમએ નાના બાળકો, વિદ્યાર્થીઓ, સગર્ભા અને સ્તનપાન કરાવતી માતાઓ માટે રાષ્ટ્રવ્યાપી પોષણ કાર્યક્રમ છે.
• Budget: આ કાર્યક્રમનું 2025ના નાણાકીય વર્ષ માટે 71 ટ્રિલિયન Rupiah ($4.3 બિલિયન) નું બજેટ છે.
  • સરકારે પ્રતિ ભોજન 10,000 Rupiahs ફાળવ્યા છે, જેમાં દેશભરમાં ઓછામાં ઓછા 5,000 રસોડા સ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે જે વિદ્યાર્થીઓ માટે ચોખા, પ્રોટીન, શાકભાજી અને ફળો તૈયાર કરે છે.
• Target: 2029 સુધીમાં લગભગ 83 મિલિયન લોકોને ભોજન પહોંચાડવાનો ઉદ્દેશ્ય.
• Aim: મફત ભોજન કાર્યક્રમ સ્ટંટિંગનો સામનો કરવા માટે રચાયેલ છે, જે 5 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના 21.5% બાળકોને અસર કરે છે.
  • ઈન્ડોનેશિયા 2045 સુધીમાં આ દર ઘટાડીને 5% કરવાનો લક્ષ્યાંક ધરાવે છે.

Republic of Indonesia વિશે

• ઈન્ડોનેશિયા એક રાષ્ટ્રપતિ પ્રજાસત્તાક છે જેમાં ચૂંટાયેલી વિધાનસભા ( Elected Legislature) છે.
• Location: ઈન્ડોનેશિયા એ દક્ષિણપૂર્વ એશિયા અને ઓશનિયામાં હિંદ અને પેસિફિક મહાસાગરો વચ્ચે સ્થિત એક દેશ છે.
• Capital City: જકાર્તા (Jakarta)એ ઈન્ડોનેશિયાનું વર્તમાન પાટનગર છે.
  • નુસંતારા એ ઈન્ડોનેશિયાનું ભાવિ પાટનગર (Future Capital City) છે, જે બોર્નિયો (Borneo) ટાપુ પર પૂર્વ કાલીમંતન (Kalimantan)માં સ્થિત છે.
• Archipelago: ઈન્ડોનેશિયા એ વિશ્વનું સૌથી મોટું દ્વીપસમૂહ રાજ્ય છે જેમાં 17,000 થી વધુ ટાપુઓ છે, જેમાં સુમાત્રા, જાવા, સુલાવેસી અને બોર્નિયો અને ન્યુ ગિનીના ભાગોનો સમાવેશ થાય છે.
• Neighbours: ઈન્ડોનેશિયા પાપુઆ ન્યુ ગિની (Papua New Guinea), પૂર્વ તિમોર (East Timor) અને મલેશિયા સાથે જમીન સરહદો વહેંચે છે.
  • Maritime Border: સિંગાપોર, દ્વીપકલ્પીય મલેશિયા (Peninsular Malaysia), વિયેતનામ, થાઈલેન્ડ, ફિલિપાઇન્સ, ઓસ્ટ્રેલિયા, પલાઉ અને ભારત.
    • સુમાત્રા ગ્રેટ નિકોબાર (1.192 કિમી)ની સૌથી નજીક છે.
• Population: ઈન્ડોનેશિયા 280 મિલિયનથી વધુ લોકો સાથે વિશ્વનો ચોથો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે અને સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો મુસ્લિમ બહુમતી ધરાવતો દેશ છે.
  • Java Island: તે વિશ્વનો સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો ટાપુ છે અને દેશની અડધાથી વધુ વસ્તીનું ઘર છે.

# Net-Zero Banking Alliance

INTERNATIONAL RELATIONS

Goldman Sachs, Wells Fargo, Citigroup, Bank of America, Morgan Stanley અને JPMorgan Chase & Co. સહિત Wall Street Banksએ રાજકીય દબાણને કારણે Net-Zero Banking Alliance છોડી દીધું છે.

Net-Zero Banking Alliance (NZBA)

• NZBAની સ્થાપના એપ્રિલ 2021માં 43 અગ્રણી વૈશ્વિક નાણાકીય સંસ્થાઓ દ્વારા United Nations Environment Programme Finance Initiative (UNEP FI)ના ભાગ રૂપે કરવામાં આવી હતી.
• તે બેંકોનું વૈશ્વિક ગઠબંધન છે જે તેમની નાણાકીય પ્રવૃત્તિઓ – ધિરાણ, રોકાણ અને મૂડી બજારો – નેટ-ઝીરો ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જન પ્રાપ્ત કરવાના ધ્યેય સાથે સંરેખિત કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.
• મુખ્ય ઉદ્દેશ્યો
  • બેંકોને 2050 સુધીમાં તેમના ધિરાણ અને રોકાણ પોર્ટફોલિયોને Net-Zero Emissionમાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં મદદ કરવાનો છે.
  • સભ્ય બેંકોએ 2030 માટે વચગાળાના લક્ષ્યો નક્કી કરવા જોઈએ, જેમાં ઉચ્ચ ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જન ધરાવતા ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ.
• NZBA એક Steering Group દ્વારા સંચાલિત થાય છે, જે સભ્ય બેંકોમાંથી પસંદ કરવામાં આવે છે અને વિવિધ ભૌગોલિક અને વ્યવસાયિક મોડેલોનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે.
  • સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સ્ટીયરિંગ ગ્રુપમાં સ્થાન ધરાવે છે. આ જોડાણ માર્ચ 2024માં તેના નવીનતમ અપડેટ્સ સાથે નિયમિતપણે અપડેટ થતા ગવર્નન્સ દસ્તાવેજો હેઠળ કાર્ય કરે છે.
• NZBAમાં જોડાનાર બેંકોએ 2050 સુધીમાં તેમના ગ્રીનહાઉસ ગેસ ઉત્સર્જનને ધિરાણ અને રોકાણ પોર્ટફોલિયોમાંથી નેટ શૂન્ય પર સ્થાનાંતરિત કરવું આવશ્યક છે.
  • જોડાયાના 18 મહિનાની અંદર તેમણે 2030 અને 2050 માટે સ્પષ્ટ લક્ષ્યો નક્કી કરવા આવશ્યક છે. દર પાંચ વર્ષે વધુ લક્ષ્યો નક્કી કરવાના છે. શરૂઆતમાં GHG-સઘન ક્ષેત્રો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવશે.
  • બેંકોએ વાર્ષિક ધોરણે તેમના ઉત્સર્જન ડેટા પ્રકાશિત કરવા આવશ્યક છે.
  • જાન્યુઆરી 2025 સુધીમાં, જોડાણમાં 44 દેશોમાંથી 142 સભ્યો છે, જેમાં 80 યુરોપિયન બેંકો તેની મોટાભાગની સંપત્તિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. હાલમાં, કોઈ પણ ભારતીય બેંક નેટ-ઝીરો બેંકિંગ એલાયન્સનું સભ્ય નથી.

# BHARATPOL Portal

POLITY

તાજેતરમાં કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે BHARATPOL Portalનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું, જેનો ઉદ્દેશ્ય ભારતમાં પોલીસ અને સુરક્ષા એજન્સીઓને આંતરરાષ્ટ્રીય પોલીસ સંગઠન ઈન્ટરપોલ સાથે સીમલેસ કનેક્શન પૂરું પાડવાનો છે.

BHARATPOL Portal વિશે

• BHARATPOL Portal એ INTERPOL સાથે સુવ્યવસ્થિત સહયોગ દ્વારા ભારતની આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અમલીકરણ ક્ષમતાઓને વધારવા માટેની એક પહેલ છે.
• ઉદ્દેશ્ય: INTERPOL દ્વારા આંતરરાષ્ટ્રીય પોલીસ સહાય માટેની વિનંતીઓની પ્રક્રિયાને સુવ્યવસ્થિત કરવી.
  • આંતરરાષ્ટ્રીય પોલીસ સહયોગની ઝડપી પહોંચ માટે રીઅલ-ટાઇમ માહિતી શેરિંગને સરળ બનાવવું.
• સેન્ટ્રલ બ્યુરો ઓફ ઇન્વેસ્ટિગેશન (CBI) દ્વારા આ પોર્ટલ વિકસાવવામાં આવ્યું છે અને તે તેના સંચાલન અને આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા અમલીકરણ પ્રણાલીઓ સાથે સંકલનનું નિરીક્ષણ કરે છે.
• BHARATPOLની મુખ્ય વિશેષતાઓ
  • Global Network Integration: ભારતીય ઈન્વેસ્ટીગેશન એજન્સીઓને INTERPOLના 195 દેશોના વૈશ્વિક નેટવર્ક સાથે જોડે છે, જેનાથી ગુના નિયંત્રણ અને આંતરરાષ્ટ્રીય ઈન્વેસ્ટીગેશન માટે સરળ સહયોગ શક્ય બને છે.
  • Access to INTERPOL Databases: 19 પ્રકારના INTERPOL ડેટાબેઝની ઍક્સેસ, જે ગુના વિશ્લેષણ, નિવારણ અને ભાગેડુઓની ધરપકડ (Apprehension of Fugitives)માં મદદ કરે છે.
  • Five Modular Components
    • Connect: INTERPOLના નેશનલ સેન્ટ્રલ બ્યુરો (NCB-નવી દિલ્હી) ના વિસ્તરણ તરીકે તમામ ભારતીય કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓને એકીકૃત કરે છે.
    • INTERPOL Notices: રેડ કોર્નર નોટિસ જેવી નોટિસ માટેની વિનંતીઓના ઝડપી અને સુરક્ષિત ટ્રાન્સમિશનની સુવિધા આપે છે.
    • References: તપાસ (Investigation)માં આંતરરાષ્ટ્રીય સહાય મેળવવા અને પૂરી પાડવાનું સરળ બનાવે છે.
    • Broadcast: 195 દેશોમાંથી સહાય માટે વિનંતીઓ (Requests)ની Real-Time Availability પૂરી પાડે છે.
    • Resources: દસ્તાવેજોનું સંચાલન કરે છે અને કાયદા અમલીકરણ અધિકારીઓ માટે ક્ષમતા-નિર્માણ પહેલને સમર્થન આપે છે.
  • Real-Time Interface: રીઅલ-ટાઇમ કોમ્યુનિકેશન સિસ્ટમનો સમાવેશ થાય છે જે એજન્સીઓ વચ્ચે ઝડપી અને અસરકારક ડેટા શેરિંગ સુનિશ્ચિત કરે છે, ગુના નિયંત્રણ પગલાંને વધારે છે.
  • Expedited Responses: આંતરરાષ્ટ્રીય અને સ્થાનિક વિનંતીઓનું ઝડપી સંચાલન, તપાસમાં વિલંબ ઘટાડવા અને કાર્યક્ષમતા વધારવાની મંજૂરી આપે છે.
  • Support for “Trial in Absentia”: ભાગેડુઓ (Fugitives) પર તેમની ગેરહાજરીમાં કાર્યવાહી શરૂ કરે છે, જેથી ગુનેગારો વિદેશ ભાગી ગયા હોય તો પણ ન્યાય મળે.

International Criminal Police Organization (INTERPOL) વિશે

• હેતુ: આતંકવાદ, તસ્કરી અને સંગઠિત ગુના જેવા સરહદ પારના ગુનાઓનો સામનો કરવા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય પોલીસ સહયોગ (International Police Cooperation)ને સરળ બનાવે છે.
• સ્થાપના: 1923
• સભ્ય: 195 સભ્ય દેશો.
  • ભારત 1956થી સભ્ય છે.
• Status: સ્વતંત્ર આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠન (Independent International organization), સંયુક્ત રાષ્ટ્ર પ્રણાલીનો ભાગ નથી.
• Headquarters: Lyon, France.
• Official Languages: Arabic, English, French, and Spanish.
• Role in Investigations: આંતરરાષ્ટ્રીય તપાસ માટે સંપર્કના પ્રથમ બિંદુ તરીકે કાર્ય કરે છે પરંતુ ગુનાઓની સક્રિય રીતે તપાસ કરતું નથી.
• Communication System: સભ્ય દેશો ઇન્ટરપોલની સંદેશાવ્યવહાર પ્રણાલી (Interpol’s Communication System), I-24/7 દ્વારા જોડાયેલા છે, જે વાસ્તવિક સમયના સંપર્ક અને ઈન્ટરપોલના ડેટાબેઝની ઍક્સેસને સરળ બનાવે છે.
• Databases: INTERPOL સભ્ય દેશો માટે સુલભ ગુનાઓ અને ગુનેગારો વિશેની માહિતી ધરાવતા 19 ડેટાબેઝનું સંચાલન કરે છે.

# ભારતનું મેટ્રો રેલ નેટવર્ક – વિશ્વનું ત્રીજું સૌથી મોટું મેટ્રો રેલ નેટવર્ક બન્યું

NATIONAL NEWS

• ભારતે તેના મેટ્રો રેલ નેટવર્ક (Metro Rail Network)ને 1,000 કિમીથી વધુ સુધી વિસ્તૃત કરીને એક મહત્વપૂર્ણ સિદ્ધિ હાંસલ કરી છે, જે તેને ચીન અને અમેરિકા પછી વિશ્વનું ત્રીજું સૌથી મોટું બનાવે છે. 1984 માં કોલકાતા મેટ્રોથી શરૂ થયેલ, આ નેટવર્ક હવે 11 રાજ્યોના 23 શહેરોમાં ફેલાયેલું છે.
  • લંડન અંડરગ્રાઉન્ડ રેલ સિસ્ટમ, જે “Tube” તરીકે જાણીતી છે, તે વિશ્વનું પ્રથમ આધુનિક મેટ્રો રેલ નેટવર્ક હતું. તેનું સંચાલન 1863માં શરૂ થયું હતું.
  • ભારતમાં પ્રથમ મેટ્રો રેલ નેટવર્ક 1984માં કોલકાતા (પહેલાં કલકત્તા)માં હતું. તે 3.4 કિમીનો રૂટ હતો જે શહેરના Esplanade અને Bhowanipur ને જોડતો હતો અને તે Soviet Unionની મદદથી બનાવવામાં આવ્યો હતો.
  • દિલ્હીમાં પ્રથમ આધુનિક મેટ્રો સિસ્ટમનું ઉદ્ઘાટન 2002માં કરવામાં આવ્યું હતું અને તેનું સંચાલન દિલ્હી મેટ્રો રેલ કોર્પોરેશન (DMRC) દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યું છે. દિલ્હીમાં પ્રારંભિક મેટ્રો નેટવર્ક જાપાનની સહાયથી બનાવવામાં આવ્યું હતું.
  • Delhi Metro Phase 4 હેઠળ, 112.32 કિમી રેલ નેટવર્કનું નિર્માણ ચાલી રહ્યું છે જેમાં રિઠાલા – નરેલા – નાથુપુર (કુંડલી) મેટ્રો લાઈનનો સમાવેશ થાય છે.
    • રિઠાલા – નરેલા – નાથુપુર (કુંડલી) મેટ્રો લાઈનનો શિલાન્યાસ પ્રધાનમંત્રી દ્વારા 5 જાન્યુઆરી 2025ના રોજ કરવામાં આવ્યો હતો.
  • 5 જાન્યુઆરી 2024ના રોજ વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ દિલ્હી મેટ્રો ફેઝ-4ના જનકપુરી અને કૃષ્ણા પાર્ક વચ્ચેના 2.8 કિલોમીટરના પટ્ટાનું ઉદ્ઘાટન કરીને ભારતે આ સીમાચિહ્ન હાંસલ કર્યું. વડા પ્રધાને દિલ્હી-ગાઝિયાબાદ-મેરઠ નમો ભારત કોરિડોરના સાહિબાદ અને ન્યૂ અશોક નગર વચ્ચેના 13 કિલોમીટરના પટ્ટાનું પણ ઉદ્ઘાટન કર્યું.
  • 82 કિલોમીટર લાંબા દિલ્હી-ગાઝિયાબાદ-મેરઠ Regional Rapid Transit System (RRTS) અથવા નમો ભારતનો પહેલો પટ્ટો ઓક્ટોબર 2023માં વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ઉદ્ઘાટન કર્યો હતો.
    • તે સાહિબાદ અને દુહાઈ ડેપો સેક્શન (ઉત્તર પ્રદેશ) વચ્ચેનો 17 કિલોમીટરનો ભાગ હતો. હવે આ સેવાને ન્યૂ અશોક નગર સાથે જોડાણ સાથે દિલ્હી સુધી લંબાવવામાં આવી છે.
  • DMRC 395 કિમીના ઓપરેશનલ નેટવર્ક સાથે ભારતના સૌથી મોટા મેટ્રો નેટવર્કનું સંચાલન કરે છે.
  • India’s First Underwater Metro માર્ચ 2024માં કોલકાતામાં કાર્યરત થઈ હતી જે હુગલી (Hooghly) નદી નીચેથી પસાર થાય છે. પાણીની અંદરની ટનલ 520 મીટર લાંબી છે જેને ટ્રેન 45 સેકન્ડમાં પાર કરે છે.

One-Liner Current Affairs

• આસામના ભૂતપૂર્વ ક્રિકેટર દેવજીત સૈકિયા (Devajit Saikia)ને ભારતીય ક્રિકેટ કંટ્રોલ બોર્ડ (BCCI)ના કાર્યકારી સચિવ (Secretary) તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા છે, જે તાજેતરમાં આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટ પરિષદ (ICC)ના અધ્યક્ષ તરીકેની ભૂમિકા સંભાળનારા જય શાહનું સ્થાન લેશે.
• એશિયન ગેમ્સના સુવર્ણ ચંદ્રક વિજેતા અને પદ્મશ્રી પુરસ્કાર વિજેતા બહાદુર સિંહ સાગુ (Bahadur Singh Sagoo)ને ચંદીગઢમાં બે દિવસીય વાર્ષિક સામાન્ય સભા દરમિયાન એથ્લેટિક્સ ફેડરેશન ઓફ ઈન્ડિયા (AFI)ના નવા પ્રમુખ (President) તરીકે ચૂંટવામાં આવ્યા છે.
  • તેમણે AFI પ્રમુખ તરીકે સતત ત્રણ વખત સેવા આપ્યા બાદ રાજીનામું આપનારા આદિલે સુમારીવાલા (Adille Sumariwalla)નું સ્થાન લેશે.
• 17-21 જાન્યુઆરી દરમિયાન રાજસ્થાનની રાજધાનીમાં યોજાનાર Jaipur International Film Festival (JIFF) 2025ના આગામી સંસ્કરણમાં પ્રખ્યાત ફિલ્મ નિર્માતાઓ યશ ચોપરા અને શ્યામ બેનેગલને સન્માનિત કરવામાં આવશે.
• Goa Shipyard Limited (GSL) દ્વારા Indian Coast Guard (ICG) માટે સ્વદેશી રીતે ડિઝાઈન અને નિર્માણ કરાયેલા બે Fast Patrol Vessels (FPVs) – અમૂલ્ય અને અક્ષય લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા.
  • આ બે FPV આઠ જહાજોના કાફલાના ત્રીજા અને ચોથા જહાજો છે. ICG માટે GSL દ્વારા FPV બનાવવામાં આવી રહ્યા છે.
  • આ જ શ્રેણીના પહેલા બે FPV – અદમ્ય અને અક્ષર ઓક્ટોબર 2024માં લોન્ચ કરવામાં આવ્યા હતા. માર્ચ 2022માં 473 કરોડ રૂપિયામાં કરાર પૂર્ણ થયો હતો, જેમાં 60%થી વધુ સ્વદેશી સામગ્રી હતી.
• Cipla એ ભારતમાં અસ્થમા માટે સ્ક્રીનીંગની પ્રથમ લાઈનને સરળ બનાવવા માટે રચાયેલ મોબાઈલ એપ્લિકેશન ‘CipAir’ લોન્ચ કરવાની જાહેરાત કરી.
  • આ એપ્લિકેશનનો હેતુ વપરાશકર્તાઓને અસ્થમા થવાની સંભાવનાને સમજવામાં મદદ કરીને સશક્ત બનાવવાનો છે, જેથી સમયસર હસ્તક્ષેપ અને વ્યવસ્થાપન શક્ય બને.
• તાજેતરમાં જાપાનની એક મહિલા Tomiko Itooka ના મૃત્યુ પછી 117 વર્ષના Sister Inah Canabarro ને વિશ્વની સૌથી વૃદ્ધ જીવિત વ્યક્તિ માનવામાં આવે છે.
  • Ms. Canabarro નો જન્મ 8 જૂન, 1908ના રોજ થયો હતો.
• બર્મિંગહામ (Birmingham)માં British Junior Open 2025 Squash Tournament માં ભારતની અનાહત સિંહે ઈજિપ્તની મલિકા એલ્કરાક્સી (Malika Elkaraksy)ને હરાવીને મહિલા અંડર-17નું ટાઈટલ જીત્યું હતું.
  • આ અનાહતનું 2019 અને 2023 પછી ત્રીજું બ્રિટિશ જુનિયર ઓપન ટાઈટલ હતું.
  • અનાહતે ડિસેમ્બરમાં મુંબઈમાં Western India Slam જીત્યો હતો.
• કમલા સ્પોર્ટ્સ એકેડેમી, પનવેલ ખાતે 15મી લક્ષ્ય કપ શૂટિંગ ચેમ્પિયનશિપની એર રાઈફલ ઓપન ઈવેન્ટમાં નૌકાદળના કિરણ જાધવે ગોલ્ડ મેડલ જીત્યો હતો.